Die euangelien vanden Spinrocke

DIE EUANGELIEN VANDEN SPINROCKE METTER GLOSEN BESCREUEN TER EEREN VANDEN VROUWEN

<1> ¶ Hier beginnen deuangelien vanden spinroc metter glosen ter eeren vanden vrouwen bescreuen

Ueel lieden sijnder huden sdaechs die haer tael ende reden allegeren ende autorizeren bider euangelien van den spinrock die luttel weten watse in heuet noch niet geweest en hebben vanden insetters ende vinders Ende dat meer is si allegerense meer in spot in geckernie dan si doen met begeerten die si hebben in de groote substancie die si begripen in verminderingen ende verachteringe vanden vrouwen dwelc grote scande is want si niet en bekennen die grote edelheit der vrouwen ende de grote duecht die van hem coemt Want om deswille dat die eerste vrouwe in hoger plaetsen was gemaect ende gescapen daerom sijn alle vrouwen edel van naturen net huesch ende volleuens licht vindender ende soe subtijl dat si bi na weten watter gescieden sal biden gemerken die si nemen vanden lieden voegelen beesten ende ander dingen alsoet biden veruolge des boecs bliken sal. Om dan dat ongelijc ende die spotternie te niete te doen ende in contrarie van dien die vrouwen te verheffen ende haer euangelien te exalteren Soe heb ick die van ioncx haer oetmoedich clerck ende dienaer gheweest ben ter begherten van eenigen minen lieuen vriendinnen geset in gescrift dit tractaet dat in hem begrijpt den text vander euangelien vanden spinroc met een deel van der glosen ende postillen daer op verclaert bi eenigen vroeden vrouwen der welker namen hier na bi ghescriften volgen sellen

¶ Die namen vanden vrouwen die den text vander euangelien gemaect hebben.

¶ Om te openbaren die woerden ende autoriteiten van den vrouwen van hier voertijts. ende dat si met allen oec <2> niet en veruaren die vrouwen ter tijt van nv. ende behouden ymmers daer af verssche memorie ende gedenkenisse So is te weten hoe daer geweest zijn ses matronen wijs ende vroet om die voerseide euangeien te lesen ende te vertellen daer af deerste gehieten was vrou ysengrijn van eycke Die tweeste vrouwe Franskure van crock Die derde vrou Abonde vanden ruen Dye vierde vrou Sibille vanden marasch. Dye vijfste Gomberde wel geraecte Ende dye leste vrou Berte vanden horen Deser ses vrouwen waren so vroet ende wijs in harer tijt al hadder gheweest om den blauwen duuel te besweren oft te binden op een cussen soe waren sijer abel ghenoech toe ende expart

¶ Wie dat was die eerste vrouwe die dese euangelien stelde ende hoe die meester van desen boecke bedwongen wert dit te bescriuen

¶ Na datic vinde in sommige registeren. so waren dese euangelien vonden in doude werelt. ten tijde als regneerde die moghende coninc serastes die eerste werf die const van nigromancien vant welcke const hi eens deels leerde der coninghinnen sijnder huysvrouwen ghehieten Harmofodrita welck daer of maect een schoen beghin van desen euangelien so dat si nader hant vermenichfuldicht sijn biden begripenden geesten vander vrouwen die sindert geweest sijn na die gemercken die si genomen hebben so inder iucht so inder aerden van wijchlingen Ende so en heeft oijt sindert niemant ghweest. dye ghepijnt hadde die te bescriuen Ja daer af ic gheweten heb hoe wel nochtan si niet en sijn van misterie Om dan te weten hoe ick mi aldus verstout heb ende vermeten die <3> te bescriuen Soe is te weten hoe op eenen auont nae den eten als ic my woude gaen vertreden. ende den tijt verdriuen in die lange auonstonden tusscen kermisse ende lichtmisse soe quam ick ten huyse van eender werder ouder ioncfrouwen in mijn ghebuerte daer ic gewoenlike plachte gaen clappen want dair veel vanden gebueren te vergaderen plagen ende comen. spinnen ende couten van genuechten daer ic mi bi vermaecte Maer te desen mael so waren daer vergaedert dese ses vrouwen die seer besich waren met diuerscen redenen Ende van groter haest die si dick hadden haer reden te seggen brachten si malcander so dat si alte hoepe clapten. Ic die eens deels bescaemt viel dat ic hem soe ouer den hals quam trat weder achterwaert orlof nemende om weder van daer te gaen mer ter stont wert ick weder geroepen van hem ende mitten slippen gehouden so dat ic mits dien ende oec tharer beden onder hem neder sadt biddende hem dat si mi vergauen dat ic so stoutelick onder hem neder sloech.

¶ Een van hem diet woert voerde voer hem allen seide mi dat ic hem met allen willecom was badt dan iement ter werelt ende hielden dat mi god daer ghesent moest hebben om hem te helpen op dat stuck daer si mede besich waren gemerct dat ic onderwilen vanden vrouwen gescreuen had tharer eeren mi biddende dat ick dat noch weder doen woude van daer si onledich mede waren si of haer naecoemelingen soudens mi lonen Dats dat ick doch bescriuen woude die euangelien vanden spinrock tot haer eewige ghedenckenisse ende bereitscapen van allen de genen die nae comen souden Ic die in manieren bescamet viel van dat si mi prijsden meinde mi tontsculdigen. <4> mer ter stont wert ic van hem mit talen so ouerwasscen ende omleit dat ic al bescaemt den last van desen anuerden moest Int welc ofter iet in versumet is dat wiltmen hemlieden doch aen tyden welcke so groten haest hadden doe sijt mi op deden dat ic geen moeyte en hadde te verstaen ende so geringe te bescriuen den last by my aengenomen sijnde dancten si mi allegader ende namen den dach ende vre des ander daechs tsauens. nae den eten daer weder te sine ende belasten mi grotelix dat ic papier inct. ende pennen veel met mi brengen soude want si grote dingen beslichten wouden.

¶ Die ordinancie van desen boecke ghestelt in terminen bi vrou ysengrine

¶ Des anderdaechs ter beteikender vren soe quam ic daer. daer alrede die vi. vrouwen vergadert waren ende mi wachten so aen haer ghelaet scheen Nae dat si mijn plaetse gemaect hadden om tot minen gemake te sitten horende ende scriuende haer leeringhen Soe seider een van hem douste geheeten vrou ysengrine orlof nemende aen haer gheselscap om te spreken Mijn herde lieue ghebueren ende ghesellen hier gheroepen sijnde ghi siet ende tis oeck openbaer dat die mannen nv hem vorderen te scriuen ende te dichten dingen die smettelic sijn ende nopende onser sexen eere Hoe wel si ende wi nochtans gemaect sijn van eenen meester ende van malcander gedescendeert Ende als ic immer seggen moet soe sijn wi gecomen van veel hoger stat dan si ende gemaect van reynder materien ende claerder dan si. Aldus waer mijn auys onder correctien van v allen dat wi bider hulpen van desen onse clerc maecten een tractaet vanden capittelen die wi hou<5>den willen van tgene des bi onse grote moederen ende oudemoederen beuonden is geweest Te dien einde dattet niet vergeten en bliue ende dattet comen mocht ten handen vanden genen die na ons comen sullen welc tractaet houden sal die capittelen vanden euangelien vanden spinroc mitter glose. die zommige wise ende vroede matronen daer toe geuoecht hebben ende noch doen sellen ende om in die materie te treden ghi weet datter sijn vi. wercdagen in die weke ende wi zijn onser vi. die dit begrepen hebben ende die van ons ouders veel dingen gesien ende gehoret hebben vanden ouden ende oec vanden niewen testamente ende veel goeder ende warachtiger leren so ware ten slote mijns auijs dat wi en maendage vergaderden ten huse van maroy ployaerde daermen gewoen is de spininge te houden tsauons ontrent vi. vren ende daer sal op dattet v goet dunct een van ons beginnen hair lesse ende uerhalen daer haer capittelen. inder tegenwoerdicheit van alle den anderen die daer vergadert sullen wesen. om die te houden ende te stellen in eewiger memorien. Die ander spraken al ghelijck dat vrou ysengrine wel geseit hadde ende baden haer dat si doch dye eerste lesen soude ende si souden dair alle wesen ende om haer capittelen te bat te ghewarigen soe souden si bidden sommigen van noch anderen haren mede gebueren oudt ende ionck. dat si dan daer oec comen wouden Vrou ysengrine nam den last herde geerne ende kerende haer te mywaert badt my vriendelick dat ic doch haer secretarius wesen woude ende insghelijcs vanden anderen oec si soudens mi loonen van sommigen van hem vanden ioncsten tot mijnen kuere Des ic haer dancte ende seer wel daer afte vreden was.

<6> ¶ Die ordinancie vander eerster dachuaerde van ysengrine ende hoedanich si was.

¶ Des maendaechs omtrent den vij. ende viij. vren na den auontmael so vergaderden die voerscreuen ses vrouwen alle die gebueren die ghewoenlijc waren te comen ende meer ander die daer op ghenoodt waren om taenhoren dat misterium. ende werck datmen daer doen sonde.

¶ Vrou ysengrine quam daer verselscapt met vele van harer kennissen die alle mit hem brachten haer spinrocken vlas spillen standaerden haspelen. ende wes si daer toe meer behoeuen mochte Ende metten corsten gheseyt <7> het sceen een merct te wesen daermen niet dan woerden ende redenen vercoft van cleinen effecten ende waerden. Den stoel van vrou ijsegrine was geset ter eenre siden wat hoger dan der andere stoel. ende den minen daer neffens ende voer mi een rondeel daer op een lampe om mi mede te lichten ende alle dander hadden daensichte te vrou ysegrijn waert. die welcke begonste te segghen in deser manieren Maer al eer ic beginne haer capittelen te scriuen so wil ic vertellen haren staet ende haren afcoemst Vrou ysegrine was oudt lxv. iaren oft daer omtrent. ende hadde een scoon wijf gheweest in haren tijt. maer si was seer verrompen si hadde dye oghen hol ende dien mont groot ende wijdt si hadde ghehadt vijf mans. behaluen die si hadde ghehadt ondertusschen Sy behalp haer in haer oude daghen met ionghe kinderen op te houden maer in haer ioncheit hielt si groote kinderen op Sy was konstich in veel dinghen. Haer man was ionck ghenoech daer om dat si sijnder seer ialoers was ende haers dies menichweruen beclaechde haren ghebueren

¶ Hier beghinnen die capittelen van vrou ysegrinen euangelien opten maendach Mijn lieue geburen ende geselscap daer en is niemant van v hi weet wel. dat ic loeske mine man meer nam om sijn scoonheit dan om sijns goets wille. want het was een scamel geselle Ic en hebs gisteren noch huden niet gesien voerwaer hy heeft grote neringhe metten goede dat mijn ander mans besuert hebben. ic gelouen datter mi die doot in bringen sal Tot die propoeste seg ic voer mijn eerste capittel. also waer als <8> deuangelie is Een man die onbehoirliken ouerbrenct ende verteert sijns vijfs goet sonder haren danc ende oerlof hi salder reden af geuen voer god gelijc van gestole goet (Glose) Op dat capittel seide een ouder matrone gehieten griele Voerwaer die man die tegen dat capittel doet is na sijnre doot int vegeuier vanden quaden mans vol bernende solfers. hien heuet ghebetert met penitentien in deser werlt van gasthuys tot gasthuyse

¶ Het tweede capittel
¶ Daer en is niet sekerder der seluer pinen dan die man die altijt contrarie valt sijnen wiue in dat gene. datsi raet of doen wilt ende wat si seit in dien hy daer tegens seit so is hy valsch ongetrou ende meynhedich (Glose) Voerwaer seide gomberde vander graft van die daer tegens daden heb ic ghesien veel miraculen. ia mijn stief vader bracker sijn been om / om dat hi mijns moeders raet niet gheloouen en woude

¶ Het derde capittel
Een man die sijn wijf slaet waerom dattet oeck is en sal nemmermeer bede hebben an ons lieue vrouwe ia sijn wijf en vergeuet hem (Glose) Maroye ployaerde seide op dat capittel dat die gene die zijn wijf slaet doet also grote sonde als of hi hemseluen bederuen woude want na dat ic onse prochiaen heb horen seggen so en sijnt maer een lijf vereenicht metten houwelike

¶ Het iiij. capittel.
Een man die iet doet sonder sine wiue dat te kennen te geuen ic seg v also waer als deuangeli dat hi inder consciencien arger is dan een dief diet wel soude deruen segghen (Glose) De oude matronen hebben dat inder waerheit vercregen dat de kinderen van alsulken huwelike in dese werlt nemmermeer rijc <9> worden en sellen

¶ Het v. capittel.
¶ Mijn vriendinnen ic seg v voerwaer dat geene verdriet oft wee des ghelijc en is als dat een man tsins elders draecht datmen thuys wel gehoeuen soude bisonder dat goet dat van sinen wiue comt (Glosa. Voerwaer seyde daer een oude ghehieten Florette die swarte die ghene die sijn houwelic breket in ouerspel is min tachten dan een iode of sarasijn want hi is meyneedich

¶ Het vi. capittel.
Die wil weten den naem van sine toecomende man sal voer zijn dore spannen den eersten draet die si vanden dage spinnen sal ende alsulken naem als hebben sal die ierste man die daer voerbi liden sal so sal haer man oec hebben (Glose) Met dien woerde so hief haer op een vanden geselscape ghehieten geffrine ians de blau wijf ende seide dat si dat geproeft had. ende dattet haer so gebuert was des si die vre vermaledide van alsulke gemoet van ene man die alle verwe ende scoenheit verloren had ende so is hi so crancken huysman dat hi anders niet en weet dan slapen

¶ Het vij. capittel
Als een vrou kint draecht ende men weten wil wedersi een sone draecht oft een dochter so salmen op haer hoeft wat souts leggen als si slaept dats sijs niet en weet ende den naem die si eerst noemt na dat si ontsprinct yst een man so salt een soen sijn. ende ist een vrou so salt een dochter sijn (Glose) Dat selfde gebuerdemi doen ic droech lizen vroech rype mijn dochtere Doen seide griele vanden solder dat leerde mi mijn grote moeder. dye seer out ende wijs was

¶ Het viij. capittel
Men en sal genen iongen meiskens teten geuen: die hoefden van hazen op dat sijs niet en gedencken alsi ge<10>huwet sijn sonderlinge als si kint dragen want hair kinder souden gesplitte lippen hebben (Glose) Margotte seide daer op dat gebuerde noch cortelinghe een mijnre nichten want om dat si gegeten hadt thoeft van eenen haze so bracht haer dochter dair si af groot ginc iiij. lippen ter werelt

¶ Het ix. capittel
Men en soude genen iongen meyssens laten eten de hoefden van scapen of van hane kammen oft alen op datsi niet en vallen in sinte lupus ongemack (Glose) Voer waer seide beele mitten tuten dat is een groot hinder. want om deswil datter mijn moeder adt soe heb icker drie licteiken af behouden die mi nemmermeer vergaen en sellen. Teerste dat ick dicwil op minen rugghe val Tweeste dat ic mi gaerne stote Tderde dat ick heymelic gebreck lide

¶ Het x. capittel
Ic sweer v ghelijc dewangelie als een meysken van costumen gaerne eedt ghesoden melck in die panne of wt aerden potten dattet reghent als si de bruyt is ende si crijcht gaerne eenen ongenuechliken man ende haer ghebuert gaerne datsi dicwilen becladt gaet ende onbereyt (Glose) Vrou abonde seide die reghel en liecht nemmermeer alst wel scheen op mijn bruyloft daer uwer doch vele waren

¶ Het xi. capittel.
Also waer als deuangelie is als een man gaet slapen bi sijn wijf oft lief mit vulen of stinckende voeten ende hi een sone wint die sone sal hebben eene stinckende adem ende ist een dochter. so sal si achter eenen quaden adem hebben (Glose) Maroye ployaerts seider op dat capittel dattet also gebeurde haer nichten want waerse ghinc altoes roecmense van achter

¶ Het .xij. capittele
Also waer als deuangelie <11> seg ic v als een ionc knecht. en een ionc meisen tsamen vergaderen beide maecht sijnde dat eerste kint dat si crighen is gaern sot (Glose) Beerte die nauwe seyde daer op dattet waer geuiel van haer dochter die si huwede aenden verken sweender si moeste hem wisen hoe si doen souden ende haer eerste kint is puyr sot

¶ Het xiij. capittel.
Mijn gebueren ende gesellinnen ic seg v voerwaer als een kint eerst geboren is ist datmen hem teten geeft van een gebraden appel eert de borst suget so en salt nemmermeer aen die tafel onmanierliken eten noch drincken ende het sals ter seger sijn in sijn werken ende int spreken onder de vrouwen (Glose) maroie morelle seide op dien text. Alst nieu geboren kint heeft een cleijn dermken totten hoefde toe so ist lancliuich ende heeft een soeten adem een goede stemme ende gracelike sprake

¶ Het xiiij. capittel.
Ic verseker v also waer als dewangelie. dat om den kinderen te hebben gecrolt haer terstont als si geboren sijn so salmen haer hoeft wasscen met witten wijn ende datmen in haer bat doe rancken vanden witten wijngarde (Glose). Vrou hermofride seyde daer op. so wie dede dragen twe scone blancke zwaerden aen elke side van eene iongen kinde eerment kersten dede. dat dat kint sijn leefdaghe scoen ende koen wesen soude. ende onder dedel wel ghesien

¶ Het xv. capittele
Nu hoert ende verstaet wel alle gader ic waerschu v dat men geen mes oft snyende wapen wt trecken en sal voer vrouwen met groten buken men en gae voir alle werken ende raecse daer mede suuerliken te dien eijnde dat si te vrijer si ende dat haer vruchte te koenre bliue Glose) Pernette buette seide daerop om deswille <12> dat haer moeder dat niet en dede doe si van haer groot ginc So hadde si oyt bloode geweest ende noch was datsi niet alleen sonder mans geselscap en dorste slaepen

¶ Het xvi. capittele.
Ic segge voerwaer also waer als deuangelie vanden spinroc dat die ionghe meissens nemmermeer en behoren teten om die leste criecke met haren vrijers want het valt dicwijl dat die gene dien die leste kerze ghebeurt blijft alderlaest te huwen (Glose. Vrou sibille vanden marassce seide daer dat die ionge meissens niet en souden clappen met haren vriers want het valt dicwilen dat die mans bispelen hebben. ende dye vrouwen niet

¶ Het xvij. capittele
Noch seg ic v: god ende die redenen verbieden aldaer eenige ioncfrouwen sijn dye beurucht sijn te spreken oft verhalen van eenigherlei dingen die niet en sijn te crigen. want dye vrucht haers lichaems mochtes misquaem hebben (Glose) Vrou abonde vanden houene seide daer op dat quaet waer die vrouwen. dye kint drogen te worpen met kerzen oft besien of roden wyne want tkint souder een teyken af bringhen.

¶ Het achtiende capittel
Weet voerwaer dat een man die hem ontgaet. in sijn huwelijck nyet waerdich en is tot eenigher digniteit gecoren te werden ende al waert dat hem zijn wijf van den geliken dade hi waer een sake van harer beider quaet ende si soude met rechte quijt gewesen werden. Glose. Vrou yseret de corte seide geenen anderen vrouwen en verselle die doe dri maendagen misse singen van sinte anoye Ic segge v certeijn dat die vrouwen van parijs also haer mans onderhouden

¶ Het xix. capittel
<13> Alsmen een kint doopt ist een knechtken ende het .ij. peteren heeft so en salt niet meer wijfs hebben dan een Ende ist een meysken ende het ij. peten heeft so sal si niet meer mans hebben dan eenen. (Glose) Voerwaer seide Ampulinne stuckette Ick mach wel vermaledien dye vre datter willeken mijn mans oyt so veele hadde want hi heeft drie biwijfs. sonder die ghene die ic niet en weet

¶ Het xx. capittel
Alsmen die ionge kinderen siet opte straten met speerkens ende wimpels riden ende striden dat is een gewarich teiken van orlogen ende tweedrachticheit inden lande toe comende (Glose) Pierine huyle cotte seide daer op als die kinderen dragen banieren ende crucen dat is een teiken van sterften

¶ Het xxi. capittel.
Wilt een vrou weten oft haer man wtslaept so sie ende wachte oft hi een volle mane laet voerbi liden sonder haer te naken voerwaer yst also soe en yst gheen wonder al heuet si quaet vermoeden Glose) Dese euangelie is waer. want tis meer dan twee maenscynen geleden dat ian ployaert mijne man noch dit noch dat en dede. ende ben nochtan wijfs genoch om hem te verduwen

¶ Het xxij. capittel.
Men sal geen vrouwen grof gaende teten geuen hoefden van visscen op datsi dair op niet en peisen ende haer kint geenen hogen mont en bringhe. Glose Perette fayots seide dat si veel kinderen gehouden hadde die den nase veel langer hadden dan costumelic is

¶ Het xxiij. capittel.
Ist dat een man sijn wijf smijt of mette voet stoot als si kint draecht si sals veel te swaerder arbeit hebben ende dicwil steruen syer om. Glose. Vrou har<14>mofrode seide dat daer tegens gheen remedien en waren anders dan datmen de scoen moeste hebben dye hi aen hadde als hi dat dede ende soe salsy lichtelijck ghenesen

¶ Het xxiiij. capittel
Ist dat yemant een kint ouerscrijt soe en salt nemmermeer wassen ten si datmen ouerscrijdt wederom. Glose) Voerwaer seide sibille daer af comen dese cleyn mannekens ende wijfkens

¶ Het xxv. capittel
Ist dat eenre vrouwen oft meyssen haer cousse ontbint opter straten ende si haren coussen bant verliest dats een teyken dat haer man of vryer haer niet getrou en is. (Glose) Ouermits desen soe hielt daer eene stille ghehieten Transsie die .lxvij. iaer oudt was. ende seide dat dat waer was want sindert dinxdach datic mine cousebant verloes opt strate so en sach ic mine vryere blide

¶ Het xxvi. capittel
Ten eynde van minen capittelen so seg ic v als een vrou een quade borst heeft soe en derf sy anders nyet doen dan dat haer man daer om drie ringen make met sinen vinger (Glose) Sandrine saengereet seit datmen verstaen soude dese drie ringen behoren gemaect te worden beneden den buycke onder die gordel stadt

¶ Mitds dier conclusien begosten alle die daer saten te lachen ende presen seer hoochlijck vrou ysengrine dat sy haer ewangelien soe wel achteruolghet had ende ghedeilt in xxvi. articulen ende geloefdent dat sise souden onthouden om voert te kundigen an deren dye te dyer lessen nyet gheweest en hadden Ick haecte seer nae deynde want mij papier ende keersen ghebraken ende den slaep verwan mij wantet bider middernacht was. ende so woudick nemen orlof <15> maersy baden mi dat icker een kiesen soude tegen des ander daghes die dan lesen soude haer euangelien Ende soe vielen si bi een ende kosen eendrachteliken een ioncfrouwe gheheeten Transselyne die croeck die welck den last aen nam my seere biddende dat ick haer in dien stuck oeck dienen woude.

¶ Dit euangelium ghelesen bi vrouwe Transselyne der croeck opten disendach

¶Hier volget tveruolch vanden euangelien ghelesen bi vrou Transselinen de croec disendaechs

DEs dysendaechs tsauents omtrent vijf vren <16> begonsten hem daer te vergaderen dye vrouwen out ende ionc van allen canten. want sy haddent alreede bereyt tghene dat des maenendaghes gedaen was ende datmen des dizendaechs wedere doen soude by vrou transeline dye wel vernaemt was want si was edelachtich out lx. iaeren lanc ende mager Si hadde in haer ioncheyt gewoent met eender edelder vrouwen dye eens deels nigromancie wiste ende waer seggen daer bi si veel wijchlingen leerde daer si nader hant bi verheuen was. Maer om deswil datsi eens mit venus gespot had opten ketel van der minnen so en hielt si nie sinderdt op venus te dienen met haren ondersaten Ende in haer oude dagen had si haer geslagen aen den prochiaen vanden dorpe die nacht ende dach haer biechte hoorde. ende daer om hadden die gebueren haer in groter waerden

Vrou Transselijn gecomen sijnde vraechde si mij oftic bereet was om te scriuen ende begonst aldus

¶ Het eerste capittele
Hoort mijn goede gebueren ende gesellen Ic bid v dat ghi swigen wilt also waer als deuangeli segic v als een vrou wil wesen wel gemint van haren man oft lieue datsi hem teten geue catten cruyt. Glose. Dat is waer seide berthe de brune want dat dedic minen man ende ick maecter hem een salaet af maer die liefde en duerde mer vi. weken ende also meyn ic dattat dicwil vernieut moetsijn

¶ Het ij. capittel
Ic seg v die gecrighen konde warachtich mandragora ende leyt in een wit cleet ende boet hem seluen twe weruen daechs teten ende te drincken al ist dat hijs niet <17> en etet noch en drinct die soude in corten tiden rijck worden (Glose) Voerwaer seide ianne wasteluere men seit dat alexius vanden houe also rijc werden is

Ic seg v voerwaer als dewangelie als een op sinen wech gemoet eenen hase dat is een quaet teiken ende om dat perikel te scuwen so sal hem een driewerf om keren van daer hi comt ende dan is hi vten perikel (Glose. Mits dien so hief haer op maroie brante ende seide dattet waer was want hair stiefvader brac zijn been van eenen paerde na dat hi eenen hase gemoete Mer die een wolf of een hert oft beer gemoet dat is een goet teiken

¶ Het vierde capittel
Noyt wijs man en sat op eenen esel ter eeren van onsen heere dier op sadt want alsmen vanden esel valt soe seit hi berst mer die vanden paerde valt so seitet stant op (Glose) Op dat artikel arguerden si want ons vrouwe op eenen esel sadt. doen si in egipten vloet nochtan so en ghebuerde haer gheen quaet. Daer op antwoerde vrou sibille vander graft. datter ons lieue here noch niet op geseten en hadde. Daer op so repliceerde een oude quene geheeten perette dontrou datse onsen here hadde op haren scoot Hierom gherees groot gescille onder die ghene die daer saten also dat deene haer hielt aenden text vander euangelien ende dander aen die glose. Ende so lude riepen si datmen en hoerde noch en sach noch en verstont So stont op vrou ysegrine ende dede so vele dat sise stilde

¶ Het v. capittel
Maer om alle twist te vellen so seg ick v die synen roester opt vier set sonder yet daer op te leggen dat die out wert ende verrompen (Glose) Seyde een vander <18> spinnersen gheheeten piate metten langen noese die gaet slapen. ende sinen stoel niet en versedt. daer hi hem op ontcoust heeft. die is in sorgen datten dien nacht die mare riden sal

¶ Het vi. capittel.
Die tsauons sinen stoel oft treeft metten voeten laet opwaert staen also langhe sidt die duuel scardelinghe opt huys (Glose) Ysoree temperine seyde dat haer grote moeder seyde datter soe veel gheelder duuelen op elcken voet sitten als daer voeten sijn

¶ Het seuenste capittel. Ic verseker v wanneer die extren scateren op huys voer die noen ende mense van voer siet dat is een teiken van goeder niemaren toecomende mer alst nader noen ghebuert ende mense van achter siet daer volcht altijt quaet na mer ist datter die musscen op garren oft haer nesten maken dats een teiken van goeden weder (Glose) Geertrut dobbel seide als een oyuaer sine nest maect op yemans schorsteen dat is een teiken dat die meester vanden huse lange leuen sal ende rijc worden

¶ Het viij capittel
Als een sijn oren tuten soe weet voer waer ist die rechter oer so sellent goede dinghen sijn mer ist de slincker dat beteikent quade dingen (Glose) Ysabel vander rooder kammen seide daer op als eene sijn nase iuecket dat is een teiken van rode wijn te drinken oft geuesten te rieken

¶ Het ix. capittel.
Wanneer die erweten of wermoes siedet alst vanden vier geset is soe weet voerwaer dat in dat huys geen touerie en is (Glose) Perette saen gecleet seide dat die maren geen dinc meer en ontsien in een huys. dan een pot die vanden viere siedt

¶ Het x. capittel.
Nu hoort alle ende verstaet wel dit capittel. die sorghe <19> heuet dat die mare tsinen bedde comen sal die sal nemen een eyken berdeken ende leggent voer dat vier yst dat si daer comt ende op yement sidt si en sal van daer niet kounen gheraken ten sal schoen dach wesen ende dat is gheproeft (Glose Jannette saen ghereet seide dat si dat eens vergat maer als si slapen was so taste si wattet wesen mochte ende bauant dattet was een rou dinc met saechten hare

¶ Het xi. capittel
Die des saterdaechs laet te volspinnene tvlas dat opten spinroc is den draet die smaendaechs daer afgesponnen is en sal nemmermeer goet zijn noch bleiken Glose. Maroye de blau seide om dat die vrouwen in duytslant tvlas op haren spinroc laten so en is haer laken nemmermeer wit ende dat blijct aen die hemden die de mans van daer brengen

¶ Het .xij. capittele.
Die hem wacht sinen aers te veegen met crude oft bladeren of ander groen opter aerden gewassen en sal nemmermeer pijn hebben in zijn lenden of lancken Glose. Piate de groue seide daer op die dat onderhout en sal nemmermeer den hoeftsweer hebben mer sal in die stede van dien het hemde verguldt dicwils hebben

¶ Het xiij. capittel.
Die niet en werpt noch en laet werpen de beenren int vier alst vleesch afgegeten is. en sal nemmermeer tansweer hebben ter eeren van sinte laureis. Glose Marotte swartgat seide dat in die stede van dien de honden daer om vechten

¶ Het xiiij capittel
Die geen ghelt in sijn borse en heeft wacht hem dat hi die niewe mane niet en besiet. oft anders soe en sal hi geen gelt hebben also lange als die mane sal dueren Glose Robinette swartsnede seide op dat capit<20>tel die de niewe maen ghewaer wort als si wasset. met volder borsen die sal die mane groeten. ende oetmoedelick toe neighen soe sal sijn ghelt dat maenscijn wassen ende vermeerderen

¶ Het xv. capittel.
Die een clauerbat met vier bladers vint die salt met waerden houden. ende hi sal zijn leuen lanc geluckich ende rijc wesen (Glose) Sybille de roye seide hier op. Ist dat een man treet bloots voets op een cleuerblat met vier bladers die en sal niet missen hi en sel de witte cortse hebben ende ist een vrou so sal haer man achter wt slaen

¶ Het xvi. capittel.
Als een op sinen tabbaert vint een copspinne, dats een teiken dat hi dien dach geluckich wesen sal. Des ghelijcs die vint een hoefyser oft een stuc daer af die sal goede auentuer hebben (Glose). Doen hief haer op Franskine saechthoot alsmen smergens voerden inbite vint gelt op de aerde dats ongeluc op datter geen hout onder en is

¶ Het xvij. capittel.
Die een exteroge wrijft op sint ians auont met vlierbladeren ende steect de bladeren int aerde. so veer als die rotten so verre sal die exteroge verdrogen. Glose. Ysabeel vanden couter seide daer op dattet betere ware die exteroge gewreuen met eenen crude dat melc in heeft

¶ Het xviij. capittel
Als een man vint opt sine een swarm byen in sijn boomen dat is een quaet teiken ten si dat hijse hantghift met een stuc ghelts. Glose. Vrou gorghette seide dair op een die de bien anders nae hem naeme en souden hem nemmermeer goet doen

¶ Het xix. capittele
Die op sinte vincents dach die boemen van sinen houe bint met eenen stroobant sal dat iaer veel co<21>rens hebben. Glose. Emmeken de becladde seide daer op die sinen boem opten groten vastenauont snoeyde die en sullen binnen iaers geen rupzemen oft wormen hebben

¶ Het xx. capittel.
(Die sijn vrijster hantgift opten iarsdach mit messen die minne sal vercouwen (Glose. Colette vanden kerue seide dair op die sijn vrijtster hantgift met spellen mit groten hoefden de minne wordeste heeter ende te gheduerigher

¶ Het xxi. capittele
Die vrij riden mach negenwerf eenen beer. sonder op houwen die is versekert van ix. paer siecten (Glose) Daer op seide een oude tandelose dat si dat wel geloefde maer si meende vander siecten daermen achterwaert af valt opten rugge

¶ Het xxij. capittel.
Wanneer als ghi siet een katte sitten opter vensteren in die sonne die den eers lect ende haren poet ouer hair ooren niet en strijct sonder twifele dien dach en sal niet liden sonder reghene (Glose) Mits dien hief haer op vrou calotte ende seide dat aen dat geen faute en was. want noch lagen haer clederen in die weyckuyp ende en dorste niet wasscen om dat haer catte niet op en hielt haren aerste lecken

¶ Het xxiij. capittel.
Die metten vinger oft met enen stoc in dasscen scrijft oft metten vier speelt dat is een teyken dat hi in sijn bedde ghepist heeft of pissen sal (Glose). Peronne die onstekene seide die sinen wiue dat vier siet decken voer sijn scenen sal alle die nacht ronken. ende ist een ionc meissen noch te huwen so en salsi van dien iare noch geene man crigen

¶ Het xxiiij. capittel.
Die anxt heeft dat sijn hont van eenen verwoeden honden gebeten mochte worden. die doe sinen hont eten ende drincken doer eenen treeft so is hi dien dach daer af <22> behoed (Glose. Willemijne metten bult seide daer op die zijn catte of hinne thuys behouden wilt dat si niet wt en lopen die drayse drie weruen om den hale ende wriue haren aers daer tegens dien muer vander scouwen so bliuet si eweliken thuys

¶ Het slot van denser dachuaert

Om deser euangelien wille begonsten si al te lachen dat si haer spinnen lieten ende presen vrou transelinen seer vanden beleide van harer euangelien ende dancten mede dander doctoressen ende vroede vrouwen die den text gegloseert hadden Ic die bi na moede was ende gedacht te slapen begonste mi te heffen mer noch woude ick ierst sien wie des anderdaechs lesen soude ende so kosen si alle ghemeine vrou abonde vanden ouene.

<23> ¶ Het veruolch vander euangelien des woensdaghes tsauons ghelesen bi vrou abonde

DEs woensdaechs auons ter gewoenliker vren. so vergaderden die vrouwen alle so si plagen. ende daer na quam vrou abonde ende begonst hair euangelien wt te leggen mer ten eersten is te weten hoe dese vrou abonde in haren iongen dagen de goede gesellen gheriefde met eenen tsmaels mer daer nae hielt si herberge te brugge voer die coepluden int gros. den wijn ende die goede morselen die si dicwil gegeten had haddense gemaect so vet datsi bi na so ront was als lanc ende metten cortsten geseit si hadde in haer een groot deel vanden vij. consten. want si had te parijs ter scolen gelegen vij. iaer van daer si menige diepe konst gebracht hadde. Als si dan geseten was ende stille doen sitten begonste si haer theme aldus in deser manieren

¶ Het eerste capittel.
Ick verseker v voer mijn eerste capittel so wie dat pisset tusscen twe huysen of tegens die sonne dat die daer af criget die twerne op die oge of roye ogen. (Glose) Beatrijs flabaude seide daer op dat si meijnde dat die siecten quamen van te vele hebben ghedroncken wt der fonteynen der minnen

¶ Het tweede capittel
Die tfledercijn scuwen wil in sijn hoeft ende in die lenden die wacht hem van catten hoefden oft vleesch teten ende van beren (Glose). Beerte corthiele seide ter stont daer op dat daer tegens goet waer te slapen opten rugge den vrouwen ende den man anders.

¶ Tderde capittel
Die tegens eenen kercmuer pist oft opt kerchof <24> tes wonder dat hi vander popelcien niet gheraeket en wort eer hi sterft ten minsten sal hi tgraueel crighen Glose) Voerwaer seide Jacomine galoyse die den prochiaen lange gedient had Die opt kerchof pist oft sijn gheuoech doet het wiwater dat hy des sondaghes neemt en sal hem die weke gheen stade doen tegens den donder

¶ Het iiij. capittel
Vernaem een vrou eene wolf haer volghende soe soude si ter stont haer gordel late slepen ende segghen Wacht v wolf dat v die moeder gods niet en slae ende terstont sal hi wech lopen als veruaert (Glose) Janne die wilde seide daer op waert dat een den wolf saeghe eer hi hem saghe. soe en dorste dye mensche daer af niet gruwelen of veruaret wesen dat hem eenich quaet van dien seluen wolf ghescieden sal.

¶ Het v. capittel
Als een raue comt roepen opten scoersteen oft opt huys daer die meestere of vrou sieck leit dat es een teiken dat die siecke van dier siecten steruen sal (Glose. Mechtel tsweuers seide daer op als daer op comen scateren die exteren dats een teiken dat die sieke ghenesen sal

¶ Het vi. capittel
Als die wint is noert zuden so souden dye wise vrouwen afsniden een eyndeken van haren iongen caluer rechter oore ende werpen dat tegen den wint. op dattet calf wassen ende dijen mocht (Glose) maroie die verbrande seyde ick meen voerwaer. die sinte bertelmeeusen geloefde sijn rechter oere dattet oec dien soude

¶ Het vij. capittel
Gebueren ic wil v nv seggen dat meeste secreet dat ick nv in sauoyen leerde. als een tempeest rijst in die <25> lucht so suldi een vier ter stont maken van vier eycken stocken cruyswijs onder de wint ende makender een cruys op ende het onwed sal ter stont ter siden keeren. ende v goet niet geraken (Glose) Baudine kaennoese seide dat in sauoyen met alle wijse vrouwen sijn want om scoen oft leelic weder te maken. daer af sijnse groote meesterssen

¶ Het viij. capittel
Als die enden het onweder in die lucht gheuoelen ist datse quelen ende vliegen opt water dats een teiken dattet regenen sal tempeest mer swigen si so duchten si donder (Glose. Mabelie die genuechlike seide hier op. Als die swanen oft gansen hem seluen bayen of wasschen int water so sal dienseluen dach reghenen

¶ Het ix. capittel
Alsmen die honden hoert hulen soe behoortmen de ooren te stoppen want si bringen quade tijnge maer die paerden behoortmen te horen neyen ende roepen Glose). Marion berquette seyde daer op. Alsmen die woluen hoert hulen. so soude een hem seluen stellen in goeden stade want het is een teiken van groter pestilencien toecomende bi orloge oft dieren tijt

¶ Het x. capittel
Als die woluen haer aes comen halen bi die steden of inden dorpen dats een teiken van dieren tide (Glose. Janne bagette seide daer op wanneer herten hinden oft enden comen weyen bi de dorpen of husen dat is een teiken van vollen iare

¶ Het xi. capittel.
Ick segge v voerwaer dat die gene dye als hi dobbelt ende metten rugge ter manen sit en sal sonder verlies niet op staen. Glose. Vrouwe metken metter bul<26>te seide daer op Die ghene die des daechs winnen wil met taerlingen die moet die contrarie doen.

¶ Het xij. capittel
Ic segghe v mijn ghebueren alsmen wit laken leit in een bedde soe rust den enghel daer op. tottertijt toe datmer op vijst of anders doet. (Glose) Maroye vuylgat seyde daer op. also saen als dye ynghel van daer sceydt so comter die duuel in die dicwil groote tempeest maect tusscen man ende wijf.

¶ Het xiij. capittel
Die des sondaechs onder die hoechmisse dwiwater neemt van dier weken en mach hem die duuel niet tempteren noch op vij. voeten na ghenaken. (Glose) Beerte die onghemaecte seide daer op die des sondaechs twiwater niet en neemt dien mach de duuel nacht ende dach ontsienlick op die scouderen sitten ende dies van des priesters hant niet en neemt. so en heuet cracht noch macht.

¶ Het xiiij. capittel.
Die gene die dicwil benedidet die sonne die mane. ende sterren sijn goet sal dubbeleren ende vermenichfuldigen (Glose) Jozine saen ghereet seide die tsynen slape gaen groet die visch sterre. die en sal geen kiekene verliesen ende si sullen vermenichfuldighen

¶ Het xv. capittel.
Die des merghens tsynen opstane voer hem een cruys maket ende sijn handen wasschet eer dat hy wt den huyse gaet so en sal hem die duuel van dien dage niet moghen scaden oft hinderen ende ist sake dat hijs oec niet en doet so en sal sinen arbeit niet dyen wat hi oec doet wantet waer beuonden is. (Glose) Daer op seyde geffrine Die sijn benedicite niet en <27> seyt ouer sijn maeltijt daer sidt die duuel onsienlijc aen die tafel ende eet ende drinct

¶ Het xvi. capittel.
Wanneer een vrou enich dinc draecht ter mert wart heeft si den raet dat si tsmergens haren rechteren voet eerst scoeyt so sal si wel vercopen (Glose Vrou vroech rijp seide dattet haer dicwijl ghebuert was

Als een vrou smergens om haren stal gaet die koeyen melcken en seit si niet god hoedt v ende sinte brye. soe smiten coeyen garne achter wt of breken den pot of storten tmelc (Glose) mits dien hief haer op een oude quene ende seide. alst claf niet eten een wil noch metten vinger noch anders dats een teiken dat de styer diet wan geen liefde totter moeder en hadt

¶ Het xviij. capittel
Ist datmen de wolf sijn lam niet toe en scicket wt den groten houen daer veel scapen wt gaen nae dien dat die tiendelammers betaelt zijn so salt die wolf selue nemen hoe nauwe dat ment wacht (Glose Emmeken vanden stroo seide daer op ist datmen die wolf niet en biet een lam in die eere vanden lam gods so sullender binnen dien iare veel siec worden

¶ Het xix. capittel
Die saterdaechs naeder noenen wermoes pluct om tsondaechs teten die crijget gaerne die stupen daermen achter rugge af valt (Glose. Janne corthiele seide dattet haer eens gebuerde in haer ioncheit mer een ionc medicijn genasse daer af soetelic

¶ Het xx. capittel
Als een man bereet is te paerde te scriden soe en sa hi lijn swaert niet nemen van sijns wijfs hant noch geen ander harnas want had hijs te doen het soud hem hinderen. Glose. Engel groenader seide dattet haren man eens gebuerde want op eenen nacht daer hy <28> reed sach hi wat quaets ende hi en konde zijn mes niet wt trecken

¶ Het xxi. capittel.
Die tegen die son pist die werdt graueelachtich. Glose. Aecht de roye seide ic meen dattet graueel coemt van onclaren wijn of anderen dranck te drincken ende alder meest van riden sonder zadele.

¶ Die conclusie van deser dachuaert
Met desen liet vrou abonde werc want si niet meer gespreken en konste vanden gerufte der spinsterssen Ende daer na als si gestilt waren dancten si vrou abonde van haren leeren ende gheloefdense wel tonthouwen Mer al eer si scheiden kosen si vrou sibille vanden marassche om tsanderdaechs ter gewoenliker vren te lesen. Die wyle datsi dus besich waren soe nam ick mijn reescap ende pijnde mi slapen.

<29> DEs donredaechs tusscen vi. ende vij vren naden auontmale so vergaderden hem devoerscreuen matronen met noch veel ander dier niet geweest en hadden om te horen vrou sibillen euangelie Dese vrou sibille was van haer oude moeder gecomen wt sauoien vanti plaets diemen vaudoys hiet van daer dye vaudoysen eerst quamen van welcker konst si veel onthouden had si was out lvij. iaren magher ende lanc. In wat vergaderingen datse quam had si ghaerne tdlaetste woert ende so was si oec een voertstelster waerom so waren daer veel meer vrouwen gecomen om hair te hooren. Gheseten sijnde begonsten si haer theme aldus

¶ Het eerste capittel
Die wil dat sijn kinder niet bloede en werden so sal de vader als si gedoept sijn hem een sweert in die hant geuen ende so selense koen sijn haer leuen lanc. Glose. Vrou vanden maracssh haer suster die bi eenen priester daer ouer deuangelie liet lesen vanden drie coningen oft gebet van kaerle de groote soe soudet tkint koen ende victorioes wesen

¶ Het ij. capittel
Als twee ionghe lieden een knecht ende een meissen tsamen een kint heffen so sal die priester tusscen hem beide staen want gebeurdet dat si namaels malcanderen te houwelic namen nemmermeer souder vrede tusscen hem beiden zijn. Glose. Een oude quene seyde daer op dattet waer was ende noch meer waert datse kinder cregen si souden alle quade sijn doen

¶ Het iij. capittel
Die vleeschelic sijn gheuader bekent wetende. en mach nemmermeer in hemelrijck ten si dat dat kint al willens daer voer penitencie doe eerst voer sijn <30> pete ende na voer sinen vader (Glose) Cristine die wilde seide dair op Die sijn gheuader te houwelic neemt also dicke als si vergaderen so dondertet gaerne oft tis onweder inder zee oft opt aerde

¶ Het iiij. capittel
Die vleeschelic nonnen bekent. oft gewide vrouwen bi toe doen van enigen priester. weet dat hy steruet met staende leden ende met meerder pinen dan andere (Glose) Filette die enge seide waert dat daer af kinder quamen. dat die geneycht waren tot veel quader auentueren

¶ Het vijfste capittele
Eens pape meissen die in haer sonden verduert totter doot weet datsi tsduuels paert is ende men en derf voer haer niet bidden (Glose) Een oude quene seide dat die sonde mocht afgewasscen worden bi bede van den priester ende bi die kinderen die si crigen al waert datse selden goet eijnde namen

¶ Het vi. capittel.
Ist dat een waerlic priester oft een ander bekent een gehude vrouwe nemmermeer en wordt hem die sonde vergeuen ten si sake dattet hem haer man vergeue (Glose Dat geloue ic wel sprac daer een oude quene. want ons lieue heere en vergheeft eens anders recht niet. mer hi vergheuet wel behoudelic partijen haren rechte

¶ Het vij. capittele
Een man bekennende twijf van sinen gebuere of anders iemende die sluyt hem seluen die porte van hemelrijck voer thoeft ende hoe stijf hi clopt so en maecher nochtans niet in (Glose) Margot clappeye seide datse het nemmermeer geopent en soude werden dan biden genen die hi verongeliket hadde.

¶ Het viij. capittel.
Als die priester misse gesongen heeft. ende enige daer den outaer gaen cussen die en behoren vander weken <31> vrou te cussen si en hebbense ghetrout Glose. Voer waer seide daer een oude spinners die daer tegens niet en doen die en selen geen gebrec hebben van tantswere oft hoeftswere

¶ Het negenste capittel.
Als een vrou met kinde haer kint meer draghet in die rechte side ende dat si gaerne venisoen etet ende gevolget ende datsi gaerne hoert spreken van ternoien ende steecspelen weet voerwaer dat si eene sone draget Glose) mabelie seide daer op als een vrou meest kint in haer slincke side draget ende datsi begeert te dansen ende te horen spelen op eenich instrument. dat is een teiken datsi een dochter draecht

¶ Het x. capittel.
Begeert een vrou die draget te weten wat vruchten dat si draget so hoortse spreken. ende ghi sullet by haer seluen weten want als si vraget wat kint dunct v dat ic drage ende ghi antwoert eenen sconen sone ist datse dan niet root en wert so weet dattet een dochter is (Glose) Laurette die spinster seide daer op. Eest dat dye vrouwe den rechten voet meer voertset dan den slincken so draecht si eenen sone ende anders een dochter

¶ Het xi. capittel
Als een man natuerlic een kint wint. const hem dan gedencken hoe hem doe te moede was ende daer na men en behoefde niemens anders raet wat kint sijn wijf droege dan hem want wint hi een sone hi en verkeerter maer een luttel af om deswil dat hi sijns gelijc wint mer als hi een dochter wint die is buyten sijnre complexien so wint hi hem seluen verkeert ia ij. oft drie daghen lanc (Glose) Perotte galoise seyde als een vrou een knapelkint ontfaen heeft soe draecht si deerste iij. maenden scoon mer dander ses maenden <32> vallet haer swaerder dan van een dochter Nochtans boet haer die dochter meer lidens aen dye eerste dry maenden

¶ Het xij. capittel
Als ghi die hoenderen siet yewers onder vergaderen. ende sculen dats een teiken van vulen weder. (Glose) Nadat wi van hoendren spreken seide Emmekijn trumeliere so sal icker v wonder afseggen want als ghi hoenderen gecopt wilt hebben so moet ghi op v hoeft eenen sack setten metten hoeken op waert als ghi v eyeren te broeden settet ende die kuken sullen al ghecopt wesen.

¶ Het xiij. capittel
Mijn lieue vriendinnen ende gebueren als ghi opter heimelicheit gaet so wacht uwen aers te vagen met bladeren ende ghi en sult nemmermeer gequelt sijn vanden ongemake datmen de wolf heet. Glose) Kalle cortehiel seide dat sijt eens dede ende si en konde nyet gedueren vander spenen si meynde dat die duuel int cruyt was

¶ Het xiiij. capittel
Als een kint eerst geboren is. so wacht dathet opten slincken arm eerst geleyt si want inder waerheit het soude sijn leefdage slincx wesen. Glose. Martine seide te desen propoeste doet ghi uwen man daensichte keren ten oesten waert als hi int werc ter minnen onledich is wint hi een kint dat sal een sone wesen.

¶ Het xv. capittel.
Die hem tsnachts spiegelt in eene spiegel voerwaer hi siet den duuel ende hi wordes te leeliker. Glose. Beele kaennose seide datter spiegelen sijn met bruynen glazen mer si rieken qualijck

¶ Het xvi. capittel.
Die victorieus wesen wil in stride oft gheluckich in comenscapen die doe sijn hemde aen dachterste voren <33> of auerechts (Glose) Dese regel en liecht nemmermeer op dat de man geen orloge en heeft tegen sijn wijf want woude hi die smiten so soude hijt verliesen.

¶ Het xvij. capittel
Als een vrouwe eenen hane heeft die traech ende luyachtich is so sal si hem enyuijn doen eten ende smeren hem daer mede sinen kam so sal hi cloec worden. ende sijn recht vanden hinnen wachten Glose) Die vinden conde seide marotte ridder cruyt dat dye trage mannen wacker maecte ick souts crighen al waert dat my mijn hemde costen soude

¶ Het xviij. capittel
Die cleijn hondekens ophouden ende voeden wilt dye sal smergens sijn hande wasscen in een deel waters ende in dat water salmen tbroot nat maken dat si eten. ende geuen hem van dien water oec te drinken so en sullen si niet meer wassen Glose) Ic geloue wel dattet waer is seide daer een mermarot pelee mijn oude moeder plachse te houden in eenen pot ende dan en konsten si niet meerder gewassen dan den pot en was

¶ Het xix. capittel
Als een wijf op staet des nachts pissen eer den haen driewerf gecrayt heeft ende si ouer haren man scrijt weet voerwaer al had hi eenigen lust om haer vrienscap te doen het soude hem vergaen ten si dat si haer wederkeerde in de plaetse van daersi ouerscrijde. Glose) Maroye ployaert seyde dat dat is naden eersten crayene vanden haen ende si mach haer sonder begrijp keeren daer si wilt

¶ Het xx. capittel.
Voerwaer mijn gebueren als ghijt seer hoort wayen dats een teiken van verraderien oft van quade tidingen Glose) Dat is een teiken dicwil geproeft <34>

¶ Het xxi. capittel
Als een man den wech henen rijdt ende hem een vrou te gemoet coemt al spinnende dat is een quaet gemoet ende daer om sal hi keeren ende riden een anderen wech Glose) Jaquette seide daer op waert dat dye vrou haren spinroc bercht in haren scoot of achter haer in die manier en mochtet niet hinderen mer viel hy van sinen paerde soe moecht hi hem wel seer doer.

¶ Het xxij. capittel
Ic seg v voer mijn conclusie wilt een vrou dat haer haer man oft boel hertelic minne dye leg in sijn slincken scoe een blat van een notboem geraept op sint ians auont tot datmen noen luyt ende hy salse wonderlick lief hebben Mettien begonsten de vrouwen te lachen ende te verwonderen vanden seer notablen euangelien die vrou sibil wt geleit had ende voirwaer hem docht wel dat de werrelt noch namaels bi dese capittelen geleert soude werden Nv hoort seide dair een oude seer crom was het is donderdach dat een dach is van recreatien die vetste vander weken het waer goet dat wi een cleijn bancket maecten om ons te vermaken ter eeren van onse meesterssen die ons tot hier toe geinstrueert hebben van goede leringen daer wi naemaels grotelick ghepresen sellen worden ende bouen dye mans noch blidelike domineren Voerwaer seide daer eene ghi segt wonderlyke wel ic wil gaen sien oft ployaert mijn man slaept ende bringen een dousijn eyeren mede Doe seide daer een ander ende ic gae om meel ende boter soe moghen wi wafelen backen. Een ander oude geheten florette vanden velde ginc om een pot wijns. Een yegelijc ga hem stellen die wijle si dus besich waren verloes <35> ic mi want mi den groten vaeck verwan

¶ Het veruolch vander dachuaert des vridaechs ghedaen bi vrou Gomberde Als die vridach quam al eer vrou gombaerde comen was so vertelden si haer goede chiere. die si tsauonts gemaect hadden na dat ic wech was vrou mabelie sprac tot Floretten vanden velde. Segt ghebuer hoe voerdi ghisternauont doen ghi de derde pinte so wel getoest had Si antwoerde ser wel mer die slaper mijn man sliept al doere sonder hem iet te verruren al soudi ramp hebben. ende ghi vrou mehaute hoe <36> mocht ghi doen want het sceen al v te wesen en wecte ghi ployaert uwen man niet doe ghi slapen quaemt Aylacen antwoerde vrou mehaute men machen voertaen wel met gemake laten wanttien doech niet meer ia min dan niet dat hi qualic varen moet want hi is so cout ende so traech al waer hy van stene ghemaect Doe seide dair noch een ionc meissen. Vrou mehaute ghi die so out sijt soudi noch willen alsulc dinc gedaen hebben hebdi noch aderen die derwers trecken Doe seide vrou mehaute als seer gestoert stellende haer handen in hair side Voerwaer ic heb noch een ader daertoe ende om dat te begeren en derfmen niet sien na douderdom mer naden goeden wil. Weet oec voerwaer dat mi noch die boter inden mont smelt al ist saec dat ic niet wel en can noten gecraken om datic maer eenen tandt en heb Doe quam vrou gombeert die fraye om te bestaen haer euangelie. van welker comst si hem begonsten te stillen al vielt hem suer want vrou mehaute was so ontset ende verbolgen om deswil datsi die mer lxxvij. iaer out was geheeten was out te syne Ten laetsten doch so sweech si als sijer lange genoech om gebeden was Ende so nam ic mijn penne bereet om voert te scriuen tghene dat my vrou Gombeerte seggen soude mer al eer ick voerder vare wil ic v eerst segghen wie dese doctoresse vrou gombeerde was si was van harer moeder weghen van auensuen ende van haers vaders wegen wt peemont ende was genoech van sconen ende simpelen manieren vore die lieden. want si scaut haer seluen edel te wesen Mer die wat verloren had dien wijsde sijt ende die yewerts een heymelic meissen te doen <37> hadde dien gheriefde si om heusschen loon ende met dier practiken onderhielt si haer meest. si was subtijl soe hierna bi haren lessen wel schinen sal. Als si was gheseten begonste si aldus

¶ Het eerste capittel
Nv hoert ende laet wesen v gherufte ende laet ons beginnen ter eeren vanden vridach daer wy inne sijn te sprekene vanden heilighen sacramente des huwelics, wantic heb vij. mans ghehadt ende nyet te min quame die achte na minen passe ic souder na luysteren. Ende op dat hi mi seer lief mocht crigen soe soude ic hem teten geuen wermoes des noens op sint ians auont ghepluct ende voerwaer hi en soude mi niet konnen gelaten om eenighe ander hoe ionc die oec waren (Glose) Daer op seide beelken corthiele stake een wijf in haers mans ore capoene plumen die kieken geleit had ende thaer vanden rechteren voet ende thaer van sinen hoefde. ende thaer vander kattensteerte hi en mocht nemmermeer haer liefde vergeten

¶ Het ij. capittel.
Wil een wijf besorgen datse haer man niet en smite soe moet si nemen alle sijn hemden ende leggense onder den outaer als die prochiaen die passie leest. opten goeden vridach ende doen hem dye cleeden tsonnendaechs also lange als hi die gecleet heeft. so sal hi sinen wiue goetelick wesen ende niet smiten.

¶ Het derde capittel
Wil een wijf dat een man sijn een kint lieuer heeft dan dander. soe doe hem eten beide deynden vanden oren van sinen honde deen helft ende dander helft den kinde si sullen malcanderen so lief hebben dat si deen <38> vanden anderen niet en sullen connen gedueren

¶ Het iiij. capittel.
Wil een wijf haren man alle zijn kinder doen liefhebben bouen mate so neme van alle dier kinder pisse ende schone claer water ende laet hem daer inne onwetens sijn handen ende sijn aensichte dwaen negen dagen lanc ende hi salse bouen maten liefhebben.

¶ Het v. capittel
Die sinen hont behouden wilt dat hi niet verwoet en worde die gheue hem alle dage tsmergens teten een broc of twee vanden seluen brode. dat des sondaechs lest leden ter offerhanden is ghedragen gheweest.

¶ Het vi. capittel
Wil een wijf dat haer coyen so veel melcx gheuen als haer gebueren coyen soe sal si alle daghe als si haer coyen melct de selue wriuen mit goeden crude. dat op sint ians auont gepluct is tot datmen noene luyt (Glose) Ic meene seide ianne hoelkake. die dat cruyt also op sint ians auont ghepluct leide bouen der doren vanden stal daer die coyen slapen. seggende dat se god ende die goede sinte brye behoeden wille datse alle daghe melc gheuen sullen soe langhe soe badt

¶ Het vij. capittel
Die van sine coyen wil hebben versce boter winters ende somers die salse leiden als si lopich sijn drieweruen om den stier ende latense hem beriecken sonder raken ende laten daer na bespringen soe hebdi altijt winter ende somer versce boter

¶ Het viij. capittel.
Een vrouwe die haer catte niet verliesen en willet die smere haer vier voeten dri auonde met botere. soe en sceidet si nemmermeer van dien huyse <39>

¶ Het ix. capittel
Ist dat eenich persoen etet van eender beesten die de wolf verworget heeft oft af gheten die persone en sal ter nauwer noot niet versceiden connen ten si dat dye wolf eerst doot is (Glose) Ymmers ten minsten en sal hi niet konnen ghespreken ten si dat hi sine beuaert ghedaen heeft tot sinte lupus

¶ Het x. capittel
Alsmen witte monicken siet gaen of riden achter lande so en salmen des weechs niet reisen wanttet dan gaerne leelick weder is. (Glose). Sommighe vroede vrouwen seide mariotte pelee hebben geseit dattet ghemoet van eenen witten monnick smergens een quaet teyken is mer van eenen swarten monnick isset goet op dat hi niet wits en heuet

¶ Het xi. capittel
Als een bruyt ghaet wt haren huyse ter kercken waert om te trouwen haren brudegom dye beste bede ende wensch diemen haer doet ende biedt dye blijft haer. ia op dat si ter stont daer af danct anders en soudet niet baten (Glose) Daer op seyde een goede ghesellinne gheheeten pierine blaulippe Dat capittel heb ic niet al warachtich beuonden want doen ic ginc trouwen Jan blaulip myne man groette mi. mijn grootmoeder biddende dat ic moest hebben goet stijf gemoet dies icse dancte mer nochtans gebuerddet mi anders god betert.

¶ Het xij. capittel
Men en soude nemmermeer hinnen oft enden eyeren te broeden setten des vridaechs. want die kieken dier af comen worden gaern vanden vogelen of dieren verbeten <40> Glose) Voerwaer seide maroye pollaerts. Ic heb horen seggen datmen geen eyer en sal te broeden setten. tdaechs voer dat dye mane ontfaet. ende tsdaechs daer na want si selden wel eynden

¶ Het xiij. capittel
Als een der vrouwen dye kele ioket dat is goede maer want si corts ter bruloft of ten kinderbedde gaen sal maken gode chier. maer als haer thoeft iucket dat is quade maer want daer geern slagen na volgen glose Perette lange mamme seide als een man sijn kele ioket die onderwilen zijn wijf heeft geslagen gehad dat is een teken van hangen mer als si hem ioket na dien dat hi vrienscap met haer gedaen heeft dat is een teiken van wijn te drincken

¶ Het xiiij. capittel.
Alsmen die vledermusen vliegen siet omtrent een huys van daer waert goet vertrocken. want dat es een teiken datmer tydeliken tvier in steken sal.

¶ Het xv. capittel
Die tsauons zijn tafellaken laet liggen gedect op dye tafel so dat die musen die crumen comen eten die daer af smorgens etet sal swarte tanden crigen ende selen hem daer na rotten (Glose. Guldemont seide daer op datmen swarte tanden criget van heete pottagie teten ende sonderlinge heete koolen of wermoes

¶ Het xvi. capittel
Als een ionc knapelkint ierst geboren is. so salment den vader dragen ende stotent metten voeten voir sijn borst ende dat kint en sal nemmermeere quaet eynde doen Glose) Fremine die vale seyde daer op als een vrou gelegen is van een dochter so salmen die dochter setten opter vrouwen borst seggende god make v een berue vrouwe ende nemmermeer en salse scaem<41>te hebben van haren lichaem

¶ Het xvij. capittel
Als een vrou bi haren man leit ende lieuer een sone hadde dan een dochter so salse haer hant gesloten houden also lange als die man daer ouer onledich is. ende het sal eyntelic een soen wesen (Glose) Sommighe oude matronen houden dat die eenen sone maken wilt des mergens metten dage moet hien maken mer een dochter tsauons metter nacht

¶¶ Het xviij. capittel
Een vrou die wil hebben clein kinderen dye wile dat si draget die sal haer tsmergens onnuchteren met eenre gheroester crumen wittebroets in wine ende het kint dat si draecht sal clein wesen Een oude die daer was seide ic geloue best dat die cleyne kinderen comen meest bi gebreke vander maen want dye mans hebben dan minst merch inne.

¶ Die conclusie vander spinninge des vridaechs Om deser glosen wil wert groot ghescal van lachen ende anders sonder dat si deen den anderen verstonden also dat ic mijn papier opuoude ende ic meende hem wel ontslopen hebben mer ic en const van enige die mi versaegen ende so baden si mi dat ic bi hem doch weder comen woude des ander daechs auonts ter gewoenliker vren om hair dingen te eynden ende dat ouerscot vanden euangelien te bescriuen so vrou berte vanden horen die lesen soude ende daer si haer articulen souden sluten ic bedenckende dat die ghene die dient ende nyet en voldient. sijnen loen verliest ende consenteerdet willichliken. Ende soe liet ickse daer packen haer kudzen ende bagagyen. ende ghincker mijnre varden <42>

¶ Hier beghint dewangelie des saterdaechs ghedaen bi vrou berte vanden horen DEs saterdaechs auonts omtrent den ses vren nae dat ic mijn gereescap gemaect had so vondic daer van onsen scolieren die algereet begonsten haer spillen tonthaspelen wantsi en mochten niet spinnen om des saterdaechs ende onser lieuer vrou wille Ende cortelinge quam daer vrou beerte vanden horene verselscapt met veel van haren vriendinnen ende gebueren om haer euangelien te lesen mer eer ic daer mede voert vare wilic v segghen van harer geboerten <43> Vrou beerte was vanden ouderdom. omtrent van lxxx. iaren of meer Si was dochter voertiden. reinaerts vanden horen dat een wonderlic seer wijs man was in konst van gramarien ende daer na was hi te mompeliers daer hi medicine gestudeert heeft. daer vrou berte sijn dochter sterclijc afleerde Vrou berte doe si gehoer hadde vercregen soe seide sy mijn gebueren ende vriendinnen na dien dattet mijn behoerte is in onsen dinghen te sluten so sal ic mi quiten nae mijn beste van des ic onthouwen heb aengaende medicinen twelc wilt onthouwen ende uwen memorien beuelen wantet dies waerdich is.

¶ Het eerste capittel
Ende voer mijn eerste capittel soe seg ic v soe wys den quaden meester heeft ende den eersten sonnendach vastet na dat hijen bestaen heeft hi salder vorewaer af verlost werden

¶ Het tweeste capittel
Soe wie de terciaen heeft ende aen sinen hals draget in een luttel siden dye hoge naem dye salder af genesen.

¶ Het derde capittel
Hebt ghi eenen quaden man oft crighelen. dye v qualic ghelt gheuen wilt tot uwer behoeften so nemet den eersten knoep van eenen stroo nader aerden op sint ians auont ghepluct tot datmen noene luydt ende steect dat int gat vanden slote des koeffers ende het sal open gaen

¶ Het vierde capittel
Dye de quarteyn heeft doe soe veele dat hy cryghe een clauerblat met vier blaren ende onnuchtert of <44> ontbite daer af vier dagen ende hi salder af genesen.

¶ Het vijfste capittel
Een vrouwe dye sieck is sal nemen wiwatere dat des sondaechs ghemaect is ende maken daer af een supen ende supen dat ende si sal genesen

¶ Het vi. capittel
Veel luden spreken van die witte febres die luttele weten wat si seggen si sijn quader dan dobbel quarteyne nochtans soe machmer af ghenesen met een soppe te maken in sint ioris vat.

¶ Het vij. capittel
Om te ghenesen den daghelicxsen corts soe moetmen scriuen die eerste drie woerden vanden pater noster op een sauien blat ende eten dat dri merghenstonden nuchter ende hi sal ghenesen.

¶ Het viij. capittel
Eest dat een vrouwe haren voet vertreedt soe dat hi wter leden is soe moet haer man pelgrimagye gaen tot sinte mertens. ende dat hy met hem bringhe vanden voetwater van sinte mertens paerde ende dat si ter stont daer mede haren voet wassche ende si sal ghenesen

¶ Het ix. capittel
Een wijf die de pocken heeft so sal hair man nemen een vel van eenen swarten lam van dien iare. ende bindense daer warm in ende si sal ghenesen.

¶ Het x. capittel
Heeft hem een paert vertreden soe salment rijden spapen huse waert ende werpen den pape wt. ende wtgheworpen sijnde ter stont weder om doen keeren sonder hem toe te spreken ende voerwaer tpeert <45> sal wel gaen sonder eenige wee.

¶ Het xi. capittel
Ick soude v wonder segghen vanden paerden ende van haren medicinen mer om deswil dathet dye mannen nemen tot haren voerdeele so sal icker af swighen ende spreken van anderen dinghen. Nochtans wil ic wel dat ghijt weet so wanneer dat ghy siet een paert dat hem niet en wilt laten bescrijen noch in een scip gaen so segt hem in die ore dese woerden paert also waerlijc als papen meyssen des duuels paert is so laet v van mi bescriden ende ter stont sult ghijt tot uwen wille hebben.

¶ Het xij. capittel
Een man die ten stride gaet sal ouer hem hebben dese woerden Taey va loing. te tien. sonte combat si ten reuuieng

¶ Het xiij. capittel
Ick en kan my niet ghewachten te spreken. aldus veel vanden mans voerdeele nochtans weet icke wel dat si ons lieden luttel achten ende maken daer mede haer ghenuechte Aldus segghe ic v een vrouwe die nyewelinghen dye cortse ghecreghen heeft ist datse alle haer conduten smeert met honinge. si sellen ter stont quijt wesen

¶ Het xiiij. capittel
Als ghi yewers die swaluwen siet nestelen. in een huys is een teeken van armoeden. maer als daer die musscen nestelen is een teiken van gelucke

¶ Het xv. capittel
Ick segge v noch die alderleie manier van te wijn willen drincken ende oeck met eenen yegheliken son<46>der te worden droncken die en derf maer hem ontnuchteren met eenen sueren appel smorgens ende drincken een toghe versche waters die en sal voer waer niet droncken worden (Glose) Ghertuechte moeschalien dochter seide opt voerseyde propoest als dat haer vader noyt droncken en was. hoe veel wijns hi dranc mer hi aenriep altoes sinte claes in sinen ghebeden.

¶ Het xvi. capittel.
Mijn vriendinnen voer mijn slot ic v seggen moet een wonderlick secreet also vast naket den heiligen sondach dat luttel luyden weten. Ick segghe v dat die oyuaders die hier comen tsomers ende des winters weder keeren in haer lant dwelc is biden berghe van synay sijn in haer lant. creaturen als wij sijn Ende het blijct oec wel dat sij verstant hebben want si betalen gode altijt tiende van haren iongen (Glose). Mits desen soe rechte haer op vrou breye die wonderliken out was ende seide dattet waer was. want si hadde dicke haren heer horen segghen die geheeten was claes van triere doe hi tot sinte katerinen was ten berge van sinay so hadde hi bider sterften al sijn geselscap verloren ende al gaende doer die wildernisse so sach hi van verre eenen mensch totten welken hi ghinc ende begonst hem te vragen in duytsche na den berch ende hij weessen hem. ende met dien so ghinc die mensche met hem. ende seide hem van sinen staet. ende dat hi herwerts ouer een oydeuaer was ende maect sinen nest in vlaendren op sijns ghebueren huys. Claes die dit niet gheloouen en woude badt hem dat hi hem doch een litteiken ghe<47>uen wilde op dat hi hem daer af dancken mochte. alsoe verre als hy ymmermeer wederom quame tot sinen lande Doe toechde die oydeuaer eenen gulden rinck die hi in anderen tiden op dye plaetse daer in vlaenderen geraept had ende also schiere als dien claes sach so kende hi hem. want het was den rinck daer hi slap ghegordt sijn wijf mede ghetrouwet had. Ende die oydeuaer gaf hem den rinck weder op dye vorwaerde dat hij den verkenwachters ende dien coywachters van sinen huse verbieden soude. datsi hem geen quaet meer en daden also si plaghen Ende na desen nam mijn heerken orlof ende keerde weder te brugghe daer hij na dien so wel leefde dat hij wel xiiij. palmen dicke was doen hi sterf

¶ Hiermede was daer groot gelach onder dander. die al gereet haer spillen af gehaspelt hadden ende begonsten haer bagagien te trossen daer mi na verlangede want my des wercx begonste te verdrieten niet te min ic voechde mi met hem al lachende. ende om orlof te hebben so sette ic mi int gesichte van hemlieden Doe quamen tot mi dese ses vrouwen die gepresidereert ende aldus gelesen hadden die euangelien ende dancten mi herteliken van mijnre moyten die ic angenomen hadde ende geloefden mi begeerdicx. dat si mijn woert doen souden an eenige ioncfrouwen daer ic begeerde Daer op ic antwoerde soe men te seggen pleecht een paert dat alleen gaet te drincken sonder datment derf beriden ende een man die ter kerken gaet met eenen stocke die hebben beide haer beste dagen leden. ende van dien seidic mi een te sijne

¶ Conclusie
Mijn heren ende vrouwen wilt dit nemen voer een tijtcortinge. ende al ist dat ghijs also nyet en beuint dies en wilt den vrouwen niet te wersser doen want sijt sekerlic na haer best gedaen hebben. ende al en geloefdijs niet ghi en blijft daerom niet onghelouich.

Elck pijnt hem wel tonthouwen
Het is ter eeren vanden vrouwen
Ende oec Tantwerpen gheprent
Elc wacht hem van veel betrouwen
So en crijcht hi geen berouwen
Men geeftet voer een present

¶ Bi mi. Michiel van hoochstraten.