Kirchrao (document)

Sjriefwies 2003 van ’t Kirchröadsj in ’t kót durch d’r drs. Paul Weële 1. Klinkere De klinkertseechens zunt wie in ’t Hollendsj. Jet apate tseechens zunt:

de ö: dizze klinker huuëts te in wöad wie Kölle, pötje;
de ó: dizze klinker huuëts te in wöad wie hónk, hód, lóf;
de ae: dizze klinker huuëts te in wöad wie waech, raeste;
de äö: dizze klinker huuëts te in e wöad wie träöt;
de ao: dizze klinker huuëts te in wöad wie kaoche, traoch, haode.

Sjrief noeëts ee, oo, uu, aa went dat vanoes ‘t Hollendsj verkieëd is: lofe en nit loofe, tapetsere en nit tapetseere. 2. Tswaiklanke Vuurbilder van Kirchröadsjer wöad mit mieëklanke: oa Kirchroa, woad ‘Kerkrade, woord’; öa wöadje, Kirchröadsj ‘woordje, Kerkraads’; ieë mieë, zieë ‘meer, zien’; oeë jroeës, loeës, jehoeëd, zoeë ‘groot, slim, gehoord, zo’; uuë bluuë, ruuë, vluuë ‘verlegen, rauw, vlooien’ ou tsouw, rouw, bouw ‘dicht, rust, gebouw’; au kamauw, radauw, bauw ‘fut, lawaai, bijna’; Paas alzo op, den in Kirchroa hant vier ee betseechenisdragend óngersjeed tusje ou en au: kauw (verkoudheid) of kouw (‘koe’); tsauw (‘haast’) of tsouw (‘dicht’); jauw (‘gauw’) of jouw (‘goed’ onzijdig). ai tswai, behai, sjrai, fain ‘twee, lawaai, schreew, fijn’; De ei en ij wie in ’t Hollendsj. 3. Mitklinkere De mitklinkere zunt wie in ’t Hollendsj. Mar vier hant jet ekstraats:

de gk: dizze klank hueëts te in wöad wie tagke, rögke, legke, mugke;
de sj: dizze klank huuëts te in wöad wie sjun, sjoeël, sjeël, sjienge, sjnaps;

De j is d’r Kirchröadsjer klank. Viert hant jing g, en me zeët ummer: jreun, jroeës en jans jewis. 4. t of d op d’r sjloes van ee woad Went ’t woad in ’t Hollendsj óp d’r sjloes ing d hat, bliet die in ’t Kirchröadsj sjtoa. Mar went die in ‘t Hollendsj jee vuurbild mit d hat, dan ummer ing t sjrieve, den die klinkt doa: jehoeëd, jesjnapt. 5. De kótte wöadjere te en e De ónbeklemtoeënde vorm van doe is te. Dat is ee woad. Sjrief dat los van ’t wirkwoad: kieks te, kuns te, lieëts te, paks te, went-s te kuns, Dat tselt óch vuur ’t kótte wöadsje: e vuur heë. E deet wat e wil. 6. Internationaal wöad Internationaal wöad weëde in ’t Kirchröadsj zoeë vöal meujelieg in de internationaal sjpelling jesjraeve. Alling went vier ze óch angesj oes-sjprache, sjrieve vier ze angesj: alzo: tillefóng, tillevies, hel sjief, mar waal: diskette, computer, chatte, sms-e. 7. Man, vrouw, neutraal In Kirchroa hat jidder zelfsjtendig naamwoad ee jesjlech: man, vrouw of neutraal, d’r, de of ’t D’r man, de vrouw, ’t kink. Mieëtsaal (‘meervoud’) is ummer de, ee verklingwoad is ummer ’t.