Newton aan de klump

"Wen al det zjweit van vader dao boete nag loog, biejeingeziepeld, geer kós peutjebaje - det zèk ich uch."
Ze wach neet of eine get zaet en taffelt nao de käöke. Ze mótte häör neet aan de miens kómme en ze drejt de kraan zo wied aop det d'r geit zinge.

De kamer is vól volk en zjwaam.
En kalles - alles doorein.
"Melkert, dae prengel mót ich neet."
"Wiezoe neet?"
"Nae loester noe."
"Loup nao de kaorewuif doe."
"Höbbe veer nag Belsj beer?"


"Waem geit nao de sjäöp?", vreug vader. Hae zit in de proos wie sjoenvader zaliger det veur zich gezeen zól höbbe. Hae glump. Neet umdet d'r jäörig is - waat hae um zich haer haet, det guf goodoons. Al zien kienjer - mit wichter, vrunj, twie zösters en de naobers, den hae wurt 72. Ei biezunjer zjubilei, hauw d'r gezag, wobie hae det -lei oetsjprook wie dich op de mert appelesiene aangesjreef waere. Hae hoot Lei - meh waat mós det zjubi d'rbie?


Köp deje zich biejein. Waat meinde hae, wiezoe biezunjer? Hae hauw wiejer nieks mie gezag. Onneet nao de mès. Iers zie dröpke. Noe kiek d'r mit ouge die vanaaf eine berg de zie zeen wo d'r gein gedach is en zaet: "Ich bön zöstig jaor boer."
Boer mit noer eine moostem nag - wie ein sjpeelplaats, det waal, ei keske mit droeve, meloene, en ein wei sjäöp.
Hae drink ei sjluukske veur te sjmaere en sniejt 't misterie aan. Ziene lèste sjooldaag, èlf jaor en 368 daag aod, zaet d'r, den hae haet de sjrikkeldaag zuverkes getèld. Sjrifter inlevere, nag rap get kladdere en sjaele kal d'rin, daag meister, Leike haet de klómpesjool aaf meh krieg de klump veurgood aan. Höp mit de sjöp en de angere mit nao 't veldj, wiewaal d'r ei köpke haet veur dokter te waere - meer mesjiens.


Hae besefde nag neet det wiejer liere nieks waere kós. Gein sjool wiedeweg, noets nörges zól d'r kómme. Heim blieve. Heim. Vasgebónje, wies de kneen in de gróndj, krek wie de noteboum. Boere verhoeze neet lies. Hie die landj wegdoon, 't vie en de ploge, 't käörste zejgood, voert mit de trein en bie ein baek wo anger vutjes in gewasse zien obbernuuj beginne - zoeget guf het zich neet, al kreeg 't Leike sjaemele gróndj. "Baeje hulp hie gein ju", zag ome Sef, "dao mót sjemiek op en mennig get."

"Euver dae Sef mót ich uch get vertèlle. Ome Sef - dae gaar geine ome woor, eine naef van moder, mien moder. Hae hauw gein wichter. Ze zagte det zien vrouw ein halfzöster woor, det ze noer veur de werm veut biejein in bèd loge."

"Belsj beer is dao zeker zoe good veur", reup eine. Vader nump nag ei sjluukske.

"Sef deej dök van dae krangse kal. Dan hool d'r eine aan midde op sjtraot en vroog: zól de boum veur mien kis al gepaot zien? Hae wól det jederein eine boum aan kós wieze, dae dao, en zègke: wen veer gaon jóng, doon veer det same, haaj mich vas."


Meh miense zeen nieks in buim, meinde Sef. Zelf sjtook en beitelde hae beelder oet tek die d'r vónj. "Ich zeen haarsjerp waat in tek zit. Loer dao, wen ich dae moogde höbbe, en hae wees in eine boum nao binne, dao zit ein moder in die häör menneke van drei verlaore haet, en ich höb eine, dao krieg ich mien moder oet of ze gers aan het binje is."


En dae rare sies noom Leike d'n iersten daag mit nao 't veldj.

"Boere heure häöre gróndj te kinne vanaaf de gróndj, den grei greujt neet mit dictees en lienlatte", zag Sef. "Daoveur mós doe noe loestere."


Leike hauw al geheurd det d'r hel zól mótte sjroeve, klaag d'r mit ei sjlum lechske. "Helder wie die van wo het häövelt. De gróndj is dao baeter, en de luuj luier, zaet me op de zandj. En doe verkalde ich mich."


Hae poos efkes veur zich ein sigaar te pakke, sjteit op en zaet bie de kas: "Mót geer weite, veer sjtinge op det sjtök bie 't Seutebaenspaedje, waat Naat Versjtappe noe haet. Ich zèk taenge Sef det det dao lóchte raekel van gróndj woor. Ja - ich dach get te weite al."

"Wie kumps doe dao noe bie, jungske", vroog Sef, "dit is nutte zjwaore gróndj."
"Geer zeet neet good, dórs ich trök te doon, en doe kreeg ich ei leske Newton."
"Loester jungske, het haet daag geraengeld, neet? Wens doe noe door 't Broenveldj sops, waat dinks doe det dien klumpkes doon?"
"Wie meint geer?"
"Waat zit dao dan aan?"
"Toter, ome Sef."
"Einen hauve ummer, d'raan blieve hange. Geplek. De gróndj leujt dao, onthaoj det waat det is, laje, krek wie ein ker laje. En woveur? Haet de meister dich det neet gelierd? Dao leep vreuger de Maas, en hie - waat passeert dich hie?"
"Hie neet ome Sef."

"Sjuus, hie vèlt de aerd dich d'raaf. Loester noe: waat zjwaor is vèlt 't helste. Deze zandj. En waat duit Leike daoveur? Noets mie kalle euver lochte gróndj, kapeer dich det."
"En moder dink det de gróndj hie zjwaor is door de zjweit van vader", reup eine dae bookhaojer is.
"Geer - geer kómp uch nag ins aan 't baeje det geer zjweite kónt", zaet ze mit ei gezich wie ein heep. Waat haet ze?
"Ich höb nag eine duvel en twie döbbel paters gevónje," kump de middelste zoon binne. "Zól ich nao de sjäöp gaon?"


Wim Kuipers


Opmerking voor het idioom van het Limburgs. Het woord haarsjerp moet niet als haorsjerp gezien worden, vernederlandsing van haarscherp, maar als gehaard scherp: zo scherp als een vers gehaarde zeis.