Sint Servaes legende/Ièste book

De Sint Servaes legende
[Eerste boek]
Dat prologus van Sint Servoes° legenden
 In gods namen ende in sijnen vreden*
 Soe beghennen wij deser reden
 Ende spreken inden beghinne aldus:
 Sancti spiritus
5Assit nobis gracia
 Ende bidden gode daer na,
 Den troester ende den volleyst*,
 Dat vanden heilighen gheyst
 Die ghenade mit ons sy,
10Que corda nostra sibi
 Facit habitacula,
 Ende ons te noden by sta;
 Want des bedoruen* wij alre meyst
 Dat ons der heilighe gheyst
15Onsen sen* berichte*
 Ende sijne woninghe (stichte)°
 In onse herte bynnen
 Soe dat wij moghen mynne°
 Gods leer ende sijne woert
20Die ons nutte° sijn ghehoert
 Off* wijze mercken* wolden.
 Jhesus sprack tot sijnen holden*,
 Die alle herten kent,
 Hij seide: ‘die mich mynt[p. 23]25Die sal mijne woert behalden’*.
 Sijne genade moets walden*
 Ende moet ons ghesterken+
 Tot allen goeden werken
 Beide dach ende nacht
30En(de)° verlene ons sulke macht,
 Die te sijnen dienste ghetemen*,
 Dat wijr* sij* gherne vernemen
 Ende dat ons duncke soete
 Ende het ons ghelieuen moete.
  
35Gods woert souden* wij mercken*
 Ende volgen mitten werken.
 Dat sijn die salighe die dat doen,
 Alsoe ons leert die gods soen
 Ende sprack tot sijnen jongheren,
40Tot sijnen lieuen apostelen,
 Doen sij inden bongart quamen;
 Hi beual hon alle te samen:
 ‘Ghij sult waken ende beden
 Op dat ghij in gheyne becoringe* en treden*.’
45Dus warne* ich uch* in alre tijt
 Dat ghij mit ernste wakende sijt;
 Als hij urs* gherueke*
 Ende hij ons heym soeke*
 Off syne boden sende,
50Dat hij ons ghereyt vende*.
  
 Dit heuet grote bedude*
 Onder ons sondighe lude
 Wat god daer mit meent,
 Die ons sijne ghenade toe sent°.+
55Hi heuet ons allen beuolen
 Dat wij vlijtelike waken soelen*
 Als hij sijnen iongheren hiet.*
 Dat waken en verstaet* nyet
 Dat wij nae den vleysche waken
60Ende ons seluen scade maken
 Ende onse sonden meeren.* +1v
+2r [p. 24] Conden wij ons daer af keeren,
 Onse herte ende onsen moet,
 Dat weer ons aender° zielen goet.
  
65Die recht moghen waken
 Ane rechten doechdeliken saken
 Die woerden* ter goeder tijt geboren,
 Als die heilighen deden hier te voren
 Die dat wale bekanden.*
70Der slape* is tweerhande,
 Die ter zielen nyet en douch,*
 Ende is ons onderscheiden ouch
 Oft* wijt conden verstaen.
 Onse menscheit is soe ghedaen:
75Wij en moghen des slaeps nyet ontberen;
 Nochtan soelen* wijt den vleysche weren
 Dat hets nyet te voele en pleghe.°
 Die volghen willen den rechten wegen
 Dat sij ewighe ruste vynden
80Ende mitten gods kynden
 Moghen vercrijghen geselscap.°
 Nochtan is eyn ander slaep+
 Die der zielen voele* meer schaet:
 Die des den vleyssche gestaet*
85Hij slaept nacht ende dach
 Dat* hem nyemant wecken en mach
 Het en° doen* der heilighe gheyst.
 Die slape° hi let* ons alre meyst.
  
 Desen slape willich uch* konden.
90Dat is als ons die sonden
 Soe ouer* lieff werden
 Ende wij dat allet* heerden*
 Ende sij ons duncken soete
 Ende setten daer ane onsen moet
95Ende wij daer in sijn gheleghen
 Ende wij der* ghewoenliken plegen
 Ende sij ons nemen onsen sen*
 Ende wij ons rusten daer in°,+2v [p. 25] Dat is onses vleysches ghemack.
100Dat is der slape daer ich aff sprack
 Die vruchtsam* is ende vreyselijck.
 Der loen* daer van is eyselijck
 Den wij daer mede erweruen*
 Eest* dat wij daer in steruen.
105Daer voer moet ons behoeden
 God doer sijnre goeden.
 Des weer* ons grote noet
 Dat wij waecten als ons god geboet
 Aen gheisteliken werken.
110Daer wille ons god toe ghesterken+
 Onsen sen* ende onsen moet,
 Dat wij beide ouel* ende goet
 Mercten* ende° besaghen
 Ende wij des te recht plaghen*
115Ende wij dat quade vermeden°,
 Ende mit herten ende mit leden
 Ende ouch mitten tonghen,
 Eer wij soe worden bedwonghen
 Dat wij gheyn goet en moghen doen.
120Nu bidden wij den gods soen,
 Onsen lieuen sceppere,
 Dat hi ons, arme sondere,
 Die ontslapen sijn in sonden,
 Dat hij ons wille senden
125Sijne ghenade die ons wecke,
 Ende ons dat oughe ontdecke
 Des herten van bynnen,
 Dat wij sien moghen ende kennen
 Den wech der waerheide
130Die ons ten liechte* leide
 Vut der duysternissen,
 Mit der ghedenckenissen
 Der ouerster Coninghinnen°,
 Ende wij der gods mynnen
135Moeten alsoe ghenyeten*
 Ende ons nyet en moet verdrieten
 Dat wij daer om weruen,+
 Dat wij slapende nyet en steruen;
 Voer die vreyselike° noet+3r
+3v [p. 26]140Behoede ons god die ons geboet*.
  
 God doet hon* groot eer
 Dien belieft sijne leer,
 Ende die sij* gherne verstaen
 Ende mitten werken nae gaen,
145Denen gheuet hij sijn rike
 Ende vroude* ewelike,
 Die hi alleyne mach gheuen
 Den ghenen die doechdelike leuen
 Nae den rechten ghebode,
150Die salighe, die sich in* gode
 Oetmoedich willen maken
 Ende gheysteliken waken
 Beide dach ende nacht.
 Des was allet* wale bedacht
155Die voele* heilighe man
 Daer ich dese reden aff began,
 Die genadighe sinte Seruaes,
 Die eyn gewaer* bisscop was,
 Die vast hielde gods gebodt;
160Want hem onse here godt
 Tsijnen dienste hadde verkoren
 Ende hij voele* hoge was gheboren
 Van sinte marien kunne*
 Ende om die ewighe wunne*°+
165Ter werelt douchde* onghemach
 Ende gods woert meysterlike* sprach
 Ende mitten werken toende
 Dat hij mitter herten meende
 Beide stille ende ouerluyt.
170Nu bidden wij den goids druyt*.
 Den mennich sondaer roept ane,
 Dat hi den ghewaren* god vermane*
 Doer sijn grondelose genade
 Dat hij mich nyet en versmade
175Doer eynghe mijnre misdaet
 Ende doen mich hulpe ende raet
 Ende moete mich gracie gheuen
 Dat ich sinte Seruaes leuen+4r [p. 27] Alsoe moet beduden
180Den ongheleerden luden
 Alst god ende sinte seruaes beteme*,
 Ende hijt genadelike verneme*
 Want ich eyn sondich mensche ben,
 Sonder macht ende sonder sen
185Ongheleert ende ongherecht*.
 Daer om bidde ich den gods knecht,
 Den werden* ende den gheeerden,
 Den wijsen ende den gheleerden,
 Dat hi mijn voerspreke* sy te gode,
190Want hij eyn ghetrouwe bode°
 Hier in eertrike was,
 Der goede sinte Seruaes,+
 Dat hi mich volleyste* doe
 Ende helpe mich daer toe,
195Die heilighe predickere,
 Mich armen sondere,
 Dat ich dit moete volbringhen
 Ter eeren gods sonderlinghen.
  
 Nu verneemt voert meer
200Van desen heilighen heer
 Wie edelike hi gheboren was,
 Die oetmoedighe sinte Seruaes
 Des en soelen wij nyet vergheten;
 Want hij heuet beseeten
205Gods rike ten ewen.
 Inden ioedschen Ewen°*
 Waren twee gesusteren hier te voren,
 Edel ende wael gheboren
 Kuyssche ende wael getogen°*,
210Als ons getughen, dats ongeloghen,
 Die die boeke hebben gelesen
 Dat sij nyet edelre en mochen wesen
 Noch reynre van haren lyue,
 Gheboren van edelen wijue
215Ende van edelen ioedschen manne.
 Die eyne suster die hiet Anne
 Ende was onser vrouwen moeder,+4v [p. 28] Sinte marien der goeder
 Die Jhesum onsen heer droech,
220Daer aff te spreken is ghenoech+
 Want menghe ziele daer by ghenas.
 Die ander suster sy was
 Gheheyten Esmeria.
 Van haer staet gescreuen da
225Dat sij hadde eyne dochter ende eynen sone.
 Van dien sall ich te weten doen
 Als ich daer aue vant geset:
 Dat was Elyud ende Elysabeth
 Die moeder was sinte Johannes°
230Baptista, des heiligen mannes,
 Die onsen heer doufde*
 Ende voele vast in hem geloufde,
 Wies moeder was die Elsebe°.
 Nu suldi verneemen mee:
235Si ghedroech den gods druyt*
 Ende haer broeder Elyut°
 Hadde eynen sone hiet Emyu°.
 Van dien sullen wij segghen nu°:
 Des* sone was sijnte Seruaes
240Die gode lieff is ende was.
 Alsulck was sijn gheslechte.
 Nu merct dit wel te rechte
 Mijne reden ende mijn woert.
 Men vint aldus bescreuen voert
245Dat sijn vader woenende was
 Int lant van grieken, als ich las.
 Nu willich mich daer toe gheuen+
 Voert te segghen van sijnen leuen.
 Sijn leven dat was gode bequame*°,
250Heilich ende sonder blame,
 Ende was van onser vrouwen geslechten°
 Gheboren: vut der lynien rechte
 Was hij neue ons lieuen heren°,
 Als ons die boecke leeren,
255Ende sijnre moeder sinte marien.
 Inden° lande van ermenyen
 Was wonachtich die vader sijn°;
 Godfruchtich was hi, dat was anscijn*.+5r
+5v [p. 29] Daer nae dede ouch dit heilich kint
260Mit sijnen werken ommer sent*
 Dat hij gode bekande*.
 Dien van ermenyen lande
 Was hij te troost gheboren
 Ende den heiligen gheist eyn vat vercoren;
265Dat liet hij wael erschijnen*.
 Hi was dien van Ermijnen
 Teynen spieghel ghegheuen;
 Die doechdelike wolden leuen
 Nae rechten wijsdome
270Dien was hi eyne bloeme
 Ende eyn leydesterre,
 Want hi luchtede* verre
 Ane menghen goeden dinghen
 Die hij wel conste volbrenghen,+
275Daer aff dat der heilige man
 Groten loff ende eer gewan,
 Dien god all daer ghesande
 Tot salicheiden alle den lande.
  
 Verhoert noch eyn scone dinck,
280Wie der heilighe jonghelinck°
 Op wies in sijnre ioechde
 Mit mengerhande doechde.
 Hij hadde tot gode luste
 Ende keerde sich ane dat beste,
285Nyet nae den werrentliken* roem
 Maer nae den waren wijsdome,
 Mit voele goeden synnen.
 Hi begonde seer te mynnen
 God den ouersten sceppere
290Ende hadde herde onmere°*
 Alle eertschen rijckdome°.
 Doer den ewighen rome*
 Soe liet hij maghe ende lant,
 Stat, erue ende ghewant*.
295Dat was sijne salicheit ende sijn heyl.
 Hi dachte ane dat ordeyl+6r [p. 30] Daer wij alle moeten comen.
 Hi hadde te rechte waer genomen
 Want hi was gode ghehoersam.
300Doen hi die waerheit vernam
 Ende hi dat wiste te rechte
 Dat hi vanden edelen geslachte+
 Onser vrouwen was geboren
 Ende hi daer toe was vercoren,
305Doen waert hij vuyrich ende vroe*;
 Ende die gods mynne halp daer toe
 Want onse here god, die goede,
 Hadden* in sijnre hoede.
 Ane sijne ghenade hi sich beuall.
310Hij halp hem volbrenghen all
 Die doecht, der hi sich onderwant.
 Doer hoem* ruymde hij sijn lant:
 Hi voer van Ermenyen
 In dat lant van Zurien°
315Te iherusalem sijn bedeuaert,
 Daer god ghemartielijt waert.
  
 Doen hem god daer hadde bracht
 Doen bleyff hi daer wonacht*
 Doer liefde ende doer mynne
320Van gheisteliken synne.
 Hij hielt* sich doe, sent hij daer quam,
 Als gode van hiemel wale ghetam*,
 Mit goeder kuyscheide°
 Ende mit rechten arbeide,
325Mit vasten ende mit waken
 Ende mit doechden te volmaken,
 Mit kerckgange ende mit ghebede,
 Dat hij wel° vlyteliken dede,
 Mit sijnen psalter dien hij las,
330Daer hi gestadich ane was;
 Ende oeffende eyn wel reyne leuen+
 Den gheyst hadde hoem god ghegeuen,
 Dien hi teynen heer hadde vercoren;
 Dat hij van adel was geboren+6v
+7r [p. 31]335Daer vinck* hij voele rechte nae.
 Soe langhe diende hi gode dae
 Dat men begonde te merken*
 Aen sijnen goeden werken
 Ende men in doechden proefde
340Die seden die hij oefde*
 Te iherusalem in die heilige stat;
 Want hem die patriarcke bat
 Dat hij doer gode dede
 Eyne dinck, des hij hoem bede,
345Ende doer sinte marien,
 Dat hij heme liete wijen
 Ende woerde eyn selich priester.
 Dat ryet hoem der meyster
 Decke* spade ende vroe.
350Soe langhe sprack hij hoem toe
 Dat heme int herte quam
 Dat hij heme waert gehoersam
 Ende die heilige orden ontfinck
 Die hem salichlike verghinck.
  
355Doen aldus der heilighe man
 Alle sijne ordenen ghewan
 Ende hi diende gode sterke
 Ende hoem der patriarke
 Te priester ghewijede
360Ende hij heme ghebenediede,+
 Doen meerrede° sijn arbeyt
 Ende luterde* sijne gherechticheit
 Beide nacht ende dach.
 Eyns goeden seden hij plach,
365Der edel sinte Seruaes,
 Die gode lieff is ende was,
 Dat hi en at noch en dranck
 Als hij die misse sanck
 Werdelike, als heme wale ghetam*.
370Als hij ons heren lichame nam,
 Ons heren vleysche ende sijn bloet,
 Dat dede die heilighe man doer goet* +7v [p. 32] Dat hij inden seluen dach
 Gheyne ander spijse te nutten en plach
375Ter eeren gods lichame
 Ende sijnen heilighen name.
  
 Ich en segghe uch* nyet voerwaer
 Wie langhe off wie mennich jaer
 Dat der goede sinte Seruaes
380Te Jherusalem° wonachtig was
 Ende daer alomme inden lande381
 Eer heme god den enghel sande,382
 Ich en weyt ouer wie lanck.
 Eyns daechs hij die misse sanck
385Ende hij stont in sijnen gebede
 All die wile dat hij die stille* dede°.
 Der enghel gods all daer quam
 Ende seide hoem dan hij wale vernam
 Stille ende nyet ouerluyt:+
390‘Seruacius’, sprack hi, ‘gods druyt,
 Ich come vanden ghewarighen gode
 En(de)° ben hier tot dich sijn bode.
 Mich heuet der werelt heylant
 Doer goet hier tot dich ghesant.
395Du salt leysten* sijn ghebot.
 Dich ontbuyt* der warighe godt
 Dattu salt varen in gallia.
 Du salt busschop werden dae.
 God wilt dattu daer vares
400Ende dae die keerstenheit verwares*,
 Dattu sijne woert daer breydes
 Ende dijnen sterfdach daer verbeydes.’
  
 Doen sprack der heilige man:
 ‘Heer, ich en weyt noch ich en can
405Weder den weech noch die lant.’381l.: ... dar ...
382l.: ... den ...
+8r [p. 33] Der enghel andworde te hant:
 ‘Onse heer sall dich wale bewaren.
 Ich sall mit dich daer henen varen
 Ende sal dich daer heenen leyden.
410Du en salt nyet langhe beyden.
 Dat ontbiet* dich die gods sone.
 Du moghes vroliken aen goen.
 Dich en derff* der weech nyet duncken swaer.
 Daer heuet bij nae .VIJ. jaer°
415Eyn busdom gheweest meysterloes.415
 Du bist der gheen dien god verkoes416
 Want hem dijn dienst belieuet wale.+
 Sinte seruaes antwoerde nae dien:
 ‘Ich leyste* gherne sijn gebodt.
420Gheloeft sijn° onse here godt
 Ommermeer sonder eynde
 Soe waer dat* hij mich seynde*.’
  
 Die heilighe gods ergheuen*
 Hi mercte voele euen*
425Dat hem der enghel toe sprack.
 Eyn deyl ontsach* hijt onghemack;
 Ten anderen male was hij des vroe
 Dat hem god erscheyn alsoe
 Dat hij hem te dienste dochte.
430Soe hij alre baldste* mochte
 Soe hieff hij sich ane die vaert.
 Der enghel sijn gheleyde waert,
 Die hem wel goet gheleyde dede.
 Te sinte iacobs voer hij sijne ghebiede°
435Die heilige sinte Seruacius
 In galissien te sijnen huys
 Ende soechte sijne genade da.
 Van danne voer hi te gallia
 Dat nu is lutteringhen.
440Al daer soe moesten° bringhen
 Der inghel diene* leyde
 Ende god diene bereyde*,415l.: ...rlos.
416l.: ...kos.
+8v [p. 34] Den hi decke* ghenade bat.
 Te tongheren in die stat
445Daer quam die goede sinte Seruaes+
 Daer dat busscopdome was
 Groet ende rike,
 Ende hadde wel yamerlike
 Ghestanden* doen wel V I J jaer°
450Sonder busscop, dat is waer,
 Dattet gherechten meyster nye en gewan.
 Want god den heilighen man452
 Seruacium daer sande453
 Tot salicheiden inden lande.454
455Dat wolde onse heer Jhesus°455
 Dat der heilighe Seruacius456
 Daer quam alsoe verre;457
 Want dat buscopdome erre*458
 Soe langhe hadde ghewesen.459
460Die die vite* hebben ghelesen460
 Sij weten dat wel voerwaer461
 Dat allen die .VIJ. jaer462
 Ten eynde waren gheganghen.463
 Den luden° moeste verlanghen*,
465Die daer sonder busscop waren;
 Want sijs ongherne ontbaren*
 Die daer waren ghehoersam.
 Nu mercket rechte wie dat quam;
 Des suldi sonder twijuel sijn.
470Der busscop sinte valentijn
 Die des busscopdoms daer te voren plach*
 Die mercte wale ende sach
 Dat hem sijn alder* seer dwanck*.
 Hi was onmechtich° ende cranck*,+
475Die heilighe man ende der guede.
 Hij was des te moede
 Dat hij den staff leechde*
 Opten altaer ende seechde*+9r
452l.: ... got ... en heiligen m...
453l.: ... dare (s)ande.
454l.: te salden ...
455l.: Dat wolde unse her(e
456l.: ... heilege Seruatius.
457l.: ... uerre.
458l.: want dat (b)...
459l.: So lange hadde gew(e)...
460l.: ... te hebben gelesen.
461l.: S... wale uerwar.
462l.: dat ... iar.
463l.: Ten ende waren g...
+9v [p. 35] Voer den luden openbaer479
480Dat hi verbannen waer,480
 Diene daer aff neeme.481
 Maer* die daer toe gheteme*482
 Ende alsoe lieff waer gode483
 Dat hem der enghel, sijn boede,484
485Seluer gheue mit sijnre hant.485
 Doen ghinck die meer* ouer alt lant.486
 Het waert condich wijff ende man487
 Dat sinte valentijn den ban488
 Ghedaen hadde den staue.489
490Des en doersten* nyemant aue490
 Nemen vanden altaer, daer hi lach.
 Des stont dat busdom menghen dach
 Sonder busscop° heerdeloes*
 Dat nye egheynen* dae en koes.
  
495Doent god nyet langher en woude dolen*,495
 Dien alle dinck es onuerholen,496
 Doen sande hi sinte seruaes daer497
 Dat hi der keerstenheit neeme waer498
 Want hi daer toe well ghetam*.499
500Des daichs doen hij in tongheren quam,500
 Der goede sinte Seruaes,
 Grote Concilie dae was.
 Doen hoem god daer sande,
 Doen was van menghen lande+
505Der lude vele versament da.
 Doen hiet die stadt Octauia,
 Want der Coninck hiet Octauiaen
 Den doe dat lant was onderdaen
 Ende die stat ghehoersam.479l.: ...are.
480l.: dat ue(r)bannen ...
481l.: ... dar aue na(m)e.
482l.: me... tame.
483l.: Ende so lief ...
484l.: (d)at heme der engel ...
485l.: ... (e)lue geue bit siner ...
486l.: ... nc di mare ouer al...
487l.: (H)et geurisgen wif ...
488l.: ...(t)sente Valentin den ...
489l.: ... hadde den staue.
490l.: des ...
495l.: ...de dolen.
496l.: deme alle dinc sin unuerholen.
497l.: Du sander sente Seruase dare.
498l.: dat her der cristenheide neme ware.
499l.: Want he der tu wale getam.
500l.: des dages du he in tungren quam.
+10r [p. 36]510Doen sinte Seruaes daer in quam,
 Doen waren daer comen wijden*
 Vanden lande in allen sijden
 Busscoppen ende Canoncken°,
 Abden ende° monicken,
515Marckgreuen ende hertoghen
 Waren tsamen daar ghetoghen,
 Greuen ende vryen,
 In dat monster sinte maryen,
 Burgher ende dienstman,
520Ende dat ghemeyne volck nochtan
 Des was daer voele te samen comen.
 Sij hadden menghen raet ghenomen
 Waer men eynen busscop neeme,523
 Alsulken deme wale gheteme*524
525Der keerstenheit ende gode.525
 Vanden groten gebode526
 Die daer ouer was ghedaen527
 Soe en dorstes nyemant dae bestaen.528
 Sij haddent menghen dach ghedreuen*529
530Ende was noch ongheeyndt bleuen.
 Het was hon allen ontfochten*
 Dat sijs nyet volkomen* en mochten
 Mit alle haren wijsdome,
 Waer bi dat dat busdome
535Gheysteliken vader nye en ghewan.+
 Des was daer mennich rouwich man
 Ende mennich wijff onvroe
 Want hon qualijck stont alsoe;
 Maer die valsche ende die domme
540Dien was daer luttel omme;
 Maer gods vriende, die getrouwe,
 Die haddens groten rouwe
 Dat sij wale schijn* daden.
 Den ghenadighen god sij baden,
545Haren lieuen sceppere,
 Want hijs wale mechtich were,523l.: War men einen biscop neme.
524l.: suliken de wale geteme.
525l.: Der kirstenheide ende gode.
526l.: uan den groten gebode.
527l.: Dat dar ouer was gedan.
528l.: so ne durste niman da bestan.
529l.: Si haddent ma...
+10v [p. 37] Dat hij haer noet bekende
 Ende eynen busscop daer sende,
 Alsulken die hon wale beteme*
550Ende den volke te rechte queme550
 Ende der heiligher kerken dochte*,551
 Want hijt wale doen mochte,552
 Dat hijse wolde beraden*.553
 Doen sy gode dus daer om baden554
555Ende dats daer grote noet was555
 Doen quam die goede sinte Seruaes556
 Inden monster* als eyn pelgrijn,
 Die haer busscop soude zijn,
 Dien god daer hadde gesant,
560Des gheeert is alle dit lant.
  
 Doen hij inden monster* ghinck
 Nyemant hem dae en ontfinck,
 Want hem daer nyemant en kande
 Off waeromme datten god daer sande.+
565Doen° hij inden monster quam
 Dede hij als heme wale betam.
 Hij ghinck aen eyne sijde
 Ende las sijne ghetijde.
 Sijne venyen* hi decke soechte
570Want god° sijns gheruechte*.
 Hij viel neder aenden Estrich*.
 Sijn ghebet was gheystelijch.
 Doen hij in sijnen ghebede lach
 Aldaer dat volck toe sach,
575Alle die des namen waer,
 Ende waert den volck schijnbaer°*576
 Doen quam der heilich enghel daer
 Schijnende als die sonne claer578
 Dien god daer hadde ghesant.579
580Hij hueffen* op mitter hant580 550l.: ... volke rechte quame.
551l.: Ende der heileger kirken dochte.
552l.: want het wale gedun mochte.
553l.: Dat hese wolde beraden.
554l.: dusi gode durmbe baden.
555l.: Ende hats da mi...(e)l not was.
556l.: du ...
+11r
576l.: din luden schinbare.
578l.: ... sonne clare.
579l.: Den got dare hadde gesant.
580l.: he huf op bitter hant.[p. 38] Seruacium den gheheeren*,581
 Dat dede hem god ter eeren.582
 Der enghel langher nyet en beyde.583
 Totten altaer hijne leyde.584
585Hij nam den busscop staff;
 Sinte Seruaes dat hijne gaff.
 Die lude die dat saghen,
 Nyemant en derff* des vraghen,
 Sij en haddens groot wonder,
590Eyn yghelijck bysonder,
 Dat sij die teyken mochten sien
 Die god selue liet gheschien
 Doer sinte Seruaes wille.+
 Sij sweghen alle stille
595Alsoe langhe went* dat erghinck*
 Dat sinte Seruaes den staff ontfinck.
  
 Doen dat gheschiet was, te hant
 Der enghel hi verswant*
 Ende voer daer gode wale ghetam*,
600Mit des* ghebode hij daer quam,
 Die en* ghesent hadde daer.
 Doen des dat volck waert ghewaer
 Dat der enghel danne* was
 Ende der goede sinte Seruaes
605Behalden hadde den staff
 Den hem der heilich enghel gaff,606
 Die haer busscop solde wesen,607
 Ende sij mit hem souden genesen*,608
 Die priesters mitten leeken°609
610Die ghesien hadden die teeken,610
 Die waren all te samen vroe:611
 Den sanck hoeuen* sij voele hoe*;612
 Gode gauen sij den loff613 581l.: Servatium den geheren.
582l.: dat dede hene got te eren.
583l.: Der engel nine (b)...idde.
584l.: ten altare ...
+11v
606l.: ... heile(g) bode gaf.
607l.: Ende de here ...op solde wesen.
608l.: en si bit heme wol genesen.
609l.: Di papen bitten leiken.
610l.: ... esien hadden die teiken.
611l.: Di waren ... samen vro.
612l.: den sanc huven si uele ...
613l.: Gode gauen si den lof.[p. 39] Ende ontfinghen haren busscoff.614
615Vroliken sij songhen615
 Doen sij te heme dronghen.616
 Sij vielen heme te voeten,617
 Guetlijcken* sij hem grueten,618
 Alle eer sij hoem daden;619
620Den ghewaren* god sij baden,620
 Diene hon te trooste* hadde ghegheuen,+621
 Dat hijne hon* langhe liete leuen.622
  
 Doen dat was erganghen*623
 Dat sij hadden ontfanghen624
625Haren busscop, als hon wale ghetam*,625
 Die hon van gods haluen quam,626
 Als ghi hier voer hebt vernomen627
 Die ander die daer waren comen,
 Die busscoppen die hij daer vant
630Die god eer daer hadde ghesant,
 Wijse ende gheleerde
 Die gheordende* en(de)° die bekeerde,
 Te busschop sij heme wijeden,
 Den gods ghebenedieden,
635Den gheisteliken heerde*,
 Die alle die gheneerde*636
 Die nae sijnen rade wolden leuen.637
 Hem en doerste nyemant gheuen638
 Dat busscopdom noch den staff639
640Dan alsen hoem der enghel gaff.640
  
 Doen der goede sinte Seruaes641
 Ghewijet ende ghegherwet* was642 614l.: ende entfin... heren biscop.
615l.: vrolike si sungen.
616l.: da si te heme drungen.
617l.: Si uilen heme te vuten.
618l.: gutlike sine gruten.
619l.: Al ere si heme daden.
620l.: den gewaren gode si baden.
+12r
621l.: Den hen te troste hadden gegeuen.
622l.: dat hene hen lange lite leuen.
623l.: Du dat was ergangen.
624l.: dat si hadden entfangen.
625l.: Heren biscop alse hen wale getam.
626l.: de hen uan godes haluen quam.
627l.: Als ier da uore haddet uerno...
636l.: ... alle di genirde.
637l.: Di na si(n)en rad ...den leuen.
638l.: heme ne dorste nima(n) geuen.
639l.: Dat bischdume nogten (s)...
640l.: dan alsen heme der engel gaf.
641l.: Du der gude sente Seruas.
642l.: get... ende gegerwet was.[p. 40] Totten gods woerde643
 Als daer toe ghehoerde,644
645Soe dede god sijnre teyken eyn645
 Daer sijne godheit ane erscheyn,646
 Die menghe myrakel hevet ghedoen*.647
 Doen hi ten predickstoel ghinck stoen*,648
 Sinte seruaes° die goede,+649
650Mit gheisteliken moede650
 Ende hij predicken solde -651
 Wat soe hij spreken wolde652
 Dat sande hem god te monde,653
 Die egheyne sprake en conde654
655Anders dan griexsche alleyne:655
 Ander sprake alleyne°656
 En conde hij spreken noch verstaen.657
 Des ghetroosten god saen.
 Die teyken die god dede
660Doer sinte Seruaes te dier stede
 Die suldi te rechte mercken.
 Int midden vander kerken
 Dede hij op sijnen mont;
 Doen veruulden god ter stont
665Mitten heilighen gheiste
 Ende dede hem volleyste*
 Mit synnen ende mit woerden:
 Alle die hoem spreken hoerden
 Vernamen allet dat hij sprack.
670Dat was hon salicheit ende ghemack
 Ende eyne voele scone meer*.
 Wannen dat der menssche weer
 Off van welkerhande tonghe,
 Beide oude ende ionghe,
675Dutsche walsche off latijn,
 Sij vernamen alle die reden sijn.643l.: Tut den g... worde.
644l.: alse dar tu gehorde.
645l.: (D? ... god siner teiken ein.
646l.: da sine gotheit ane erschein.
647l.: De uele manech heuet gedan.
648l.: du he ten lechtere ginc stan.
+12v
649l.: Sente Seruas der gude.
650l.: bit geistliken mude.
651l.: Ende he predeken solde.
652l.: wat so he spreken wolde.
653l.: Dat sande heme got te munde.
654l.: de negeine sprake ne kunde.
655l.: Mer grix eine.
656l.: ander sprake negeine.
657l.: Ne kunde he gespreken ...[p. 41] Dat wolde god alsoe maken.+
 Eyn yeghelijck nae sijnre spraken
 Vernamen sijt bysonder.
680Dit hadde hon allen wonder -
 In ebreuschen, in dietschen,
 In walschen ende in vriesschen,
 Als ich seide hier te voren,
 Soe wannen dat sij waren geboren,
685Van beheym off van Ongheren°*
 Dat dede god in tongheren
 Ter° eeren sijnen holden
 Dien hij verhoeghen wolde.
 God van hiemelrike
690Dede daer bescheidelike
 Sinte Seruaes groet eer,
 Dat wij nye en vernamen meer
 Meer° dan vanden aspostelen hier beuoren
 Die hij sich seluer hadde vercoren,
695Onse heer ihesus cristus:
 Doen sij waren in eyn huys
 Sent dat hij gemartilijt waert
 Ende nae sijnre hiemeluaert,
 Doen sij waren in sorghen
700Ende sich hadden verborghen
 In eynen huse, daer onse heer
 Mit sijnen jongheren gheheer*
 Dat auontmale hielt, dats waer,
 Tot dat sij cortelijck daer naer
705Den heilighen gheyst ontfinghen
 Ende vut den huse ghynghen+
 Koenlike in gods vreden -
 Doen vernamen sij alle haer reden
 Die sij* spreken hoerden.
710Dat dede god inden woerden
 Dat men mochte merken
 Dat hijse woude ghesterken
 Ende hijs wale gheweldich was°.
 Dat hi den goeden sinte Seruaes
715Dede die selue ghenade
 - Want hij was sijn gherechte bode -
 Die wijle dat der goede man+13r
+13v [p. 42] Dat messe ghewede* hadde an
 Ende gods woerde daer sprack,
720Dat hem des nyet en gebrack
 Si en vernament alle gemeyne
 Beide° groot ende cleyne
 Die lude die hi leerde.
 Ende als hij sich danne keerde
725Tot werentliken dinghen
 Soe en woldes god nyet ghehinghen,
 Diet daer te voren hadde ghedoen:
 Soe en mochts nyemant nyet verstoen°;
 Die sijne woert vernamen eer
730Sij en constens verstaen nyet meer.
  
 Doen god den heilighen man
 Alsoe te vorderen* began
 Beide spade ende vroe,
 Doen keerder° sijnen den daer toe:
735Voele wijsliken hijt vernam+
 Dat hoem van goids genaden quam.
 Hij meercte voele euene*
 Dat hijt in desen leuene
 Verdienen nyet en mochte te vollen.
740Doch soe was hij onbewollen*:
 Reyne, sonder sonde
 Gaff hij daer aff orconde
 Mit sijnen goeden werken.
 Hij was eyn kempe* der heiliger kerken
745Ende was aen sijn ambacht*
 Reyne, kuyssche ende eernstacht*.
 Soe wie des gheruechte*
 Dat hij hulpe ane hoem soechte,
 Ghetruwelike hij hon ryet.
750Hij en at gheyns daechs nyet
 Weder en at noch en dranck,
 Als hij die misse sanck
 Ende gods lichame ontfinck:
 Dien dach eerde hij ende beghinck*
755Sonder eyngherhande spijse,
 Die heilighe man ende die wijse.+14r [p. 43] Aenden sede was hij vast:
 Hij en liet doer lieuen gast
 Off doer grote siecheit.
760Doer god leyt* hij den arbeit.
 Gheistelike waren sijne seden.
 Der heilighe gheist was daer mede.
 Dat waert ane sijnen werken schijn*+
 Anders en hadt nyet moghen sijn.
  
765Den teghen wordighen riken
 En wolde hij nyet wijken:
 Denen* was hi haert ende vast
 Want hi en ontsachse nyet eyn bast.
 Hi was sacht den armen
770Ende lietse sich ontfermen.
 Mynnentlike hijse gruetede°,
 Haren kommer hij hon buetede*.
 Die bedruefde die troeste hi,
 Die gheuanghen die verloeste hi,
775Die sieke die ghenerder*,
 Gheyns onrechts en gherder*.
  
 Doen men dit wijde vernam
 Groet volck tot hoem quam,
 Totten heilighen grieke.
780Die lasersche* ende die sieke,
 Die stomme ende die blynden
 Daer sijne mochten vynden
 Die hoem soechten mit trouwen
 Die ghetroester haers rouwen;
785Denen gaff hi sprake ende liecht,
 Die grote heer van maestriecht,
 Die heilighe predickere.
 Soe wat ouel dattet were
 Dat den luden deerde,
790Mit gode dat hijse ghenerde*,
 Sij waren douff off lam.+
 Voele hem derre* toe quam
 Inden seluen stonden+14v
+15r [p. 44] Die daer waren ghebonden
795Mitten ouelen gheyste.
 Des dede hon god volleyste*
 Dat hijse gansseliken trooste
 Ende haers rouwen erlooste.
 Die edel noethulpere
800Hij was dae voele meere*,
 Als hij noch is voele wide,
 In dien seluen tijde
 Spieghel der gods holden°*.
 Die die zielen gheneeren* wolden
805Ende goeder wercken plaghen
 Ende op sijne werken saghen
 Sij en woerden nyet erre*.
 Hij was haer morghen sterre
 Ende hare alre leyder°
810Onder die verleyder
 Die inden seluen iaren
 Sere gheweldich waren,
 Die die kerken te* braken
 Ende ihesum wederspraken
815Mit mengherhande heresien*
 Ende der reynre maget sinte marien
 Versmaden daer sij mochten,
 Daer sterkelike teghen vochten
 Die heilighe gods holden*+
820Die gherne stercken wolden
 Ende vesten die keerstenheit.
 Des leden sij decke arbeit;
 Des der goede sinte Seruaes
 Eyn sterck houftman was
825Als decke wale bescheyn*.
 Sinte Jheronimus wasser eyn.
 Hij woende by iherusalem
 In die stat van bethleem,
 In affrike sinte Augustijn
830Ende van toers sinte mertijn
 Ende sinte ambrosius van meylaen
 Die god was wel onderdaen,
 Van pictouwen sinte hilaris
 Ende der goede sinte amasis+15v [p. 45]835Ende der heilighe Theophilus
 Ende der heilighe Crisostimus°,
 Dat waren die gesellen
 Die nyemant en conste gheuellen
 Noch mit gheynen dinghen
840Vander waerheit ghebringhen*
 Noch haers geloeuen weder reden*
 Daer sij decke arbeit om deden.
  
 Tongheren was in derre tijt
 Groot lanck ende wijt,
845Voele meerder ende voele ryker
 Ende stont vele vredeliker.
 Daer bynnen woenden groet heer*.+
 Die sommighe segghen dat dat meer
 In dien tiden daer ghinghe
850Ende dat lant daer all om vynghe.
 Maer des en weit ich nyet voerwaer
 Oft was inden seluen iaer
 Dat die stadt hadde groten roem.
 In deyne side ghinck eyne flume,
855Die Jeker, die noch daer gheit.
 Dat inder alder vyten steyt
 Des soelen wij voele achter laten
 Want des is bouen maten.
  
 Bennen tongheren die wijde
860Waren in dien tide
 Twee endetseuentich sameninghen
 Die gods loff lasen ende songhen,
 Ende driehondert Capellen° -
 Dit hoerde ich voerwaer tellen -
865Daer men gods dienste in dede
 Mit sanghe ende mit ghebede.
 Die wijle dat sij wale daden
 Soe waren sij wale beraden
 Ende haer stat stont wale in eeren
870Tot dat sij begonsten te verkeren°*
 Ende sij* der viant vererrede* +16r [p. 46] Die sij van gode verrede.
 Den leyden* helle* waerde*
 Denen toernde* seer harde
875Dat der guede sinte Seruaes+
 Soe vaste in gods dienste was
 Ende god soe menghen mensche dede
 Genade doer sijne bede
 In sinte Seruaes eer;
880Dat benijde hij herde seer
 Want hij benijde alrehande goet.
 Soe wie gherne wale doet
 Dien laecht* hij nacht ende dach
 Soe wat hon hynderen mach.
885Des en liet hij ouch doe nyet.
 Dien van tongheren dat hij ryet
 Dat sij sinte Seruaes woerden gram
 Ende woerden gode ongehoersam.
 Der viant hulpse° schenden*
890Ter mesdaet ende ten sonden*
 Dat* sij hoem woerden ghehaet°*.
 Sij en wisten selue om wat
 Dat sij goits ane hoem vergaten°.
 Te samen sij ghesaten
895Ende der viant mit hon
 Die hon den raet gaff ende den sen
 Dat sij gods gebot te braken.
 Sij dachten ende sij spraken:
 Wij sijn bedroeghen seer:
900Onse busdome heuet sijne eer
 Ane desen vreemden man verloren
 Die hij* busscop is vercoren°.
 Eyn ellendich arme man
 Die onser spraken nyet en kan+
905Die onse lant nyet en berichtet
 Noch slote noch burghe en stichtet
 Noch hoeff en wilt halden,
 Wat heerscapien mocht hij walden,
 Eyn arme wandellere,
910Hoem is alsoe meere*
 Dat menten schelde als menten loue.
 Hij en wilt nommer comen te houe.+16v
+17r [p. 47] Hij wilt altoes alleyne wesen
 Ende altoes in sijnen boeken lesen.
915Hij en wilt nyet heerlijck* leuen
 Noch nyets nyet doer eer gheuen.
 Wie* mochten yemant mynnen?
 All dat hij mach ghewynnen
 Dat gheeft hij armen luden.
920Wat wonders mochte dat duden
 Off dat langhe soude weeren*?
 Wij mochten sijns wale ontberen
 Want hij en vroemt* ons nyet eyn blat.
 Wij willenten verdryuen vuter stat.
925Dat en doen wij nommer te vroe.
 Soe langhe sprack hon der viant toe
 Dat sijne vuter stat verdreuen
 Ende gode onghehoersam bleuen.
 Dat hon der viant dat gheriet
930Dat en was doer haer goet nyet:
 Hij gheeft gherne boesen raet.
 Doch en mochten sij die daet+
 Mit hem nyet volbrenghen
 Want god° en wouds nyet ghehenghen -
935Dat suldi weten sonder waen -
 Als hij daer te voren hadde ghedaen
 Van Job°, den gheduldighen,
 Dien nyemant en mochte beschuldighen
 Van egheynre° onstede*
940Soe wat dat men hem dede.
 Doen god des ghestade*
 Den viant dat hij hem schade,
 Die god was voele ghehoersam;
 Doen heme die duuel aff nam
945Sijn ghesonde ende sijn goet
 Soe ghestadich was sijn moet
 Dat hi doer allen die scolde*
 Niet twijuelen en wolde.
 Soe en dede ouch sinte Seruaes
950Want sijn gheloeue stedich* was.+17v [p. 48] Doen die ongherechte,
 Die waren des viants knechte,
 Des waren woerden in eyn*,
 Der enghel sinte Seruaes erscheyn.
955Hij geboet den heilighen manne
 Dat hi voer van danne
 All daer hij noch is, te Triecht,
 In eynen dall scoen ende liecht,
 Effen ende wael ghedaen
960Daer twee water tsamen gaen,+
 Eyn groot ende eyn cleyne,
 Claer, schoen ende reyne.
 Dats die Jeker ende die mase.
 Beide te* korne ende te* grase
965Es die stadt wale gheleghen
 Ende te schepen in voele weghen,
 In visschen* ende in ghewilden*
 Ende in goeden ghevylden*
 Der bester coren eerden°
970Die ye mochte ghewerden.
 Des steyt die stat te maten*
 Aen eynre ghemeynre straten
 Van Inghelant° in ongheren*
 Voer Colne° ende voer tongheren
975Ende alsoe dies ghelijck
 Van Sassen in vrancrijck
 Ende mit scepe die des pleghen
 Te denemerken ende te norweghen.
 Die weghe versamenen sich all dae.
980Des is die stadt daer nae
 Gheheiten Traiectum.
 Daer sande god Seruacium.
  
 Doen sinte Seruaes die goede
 Mit gheisteliken moede
985Des enghels boetscap vernam
 Die hoem van gods weghen quam,
 Dien hij decke ghenade bat,
 Doen ruymde hij tongheren die stat+18r [p. 49] Mit eyn deyll sijnre holden*+
990Die hem volghen wolden
 Ende hem waren ghehoersam.
 Als hij doen te Triecht° quam
 Die ghenadighe sinte Seruaes
 Die god alre liefste was,
995Daer was hij alsoe gherne.
 Daer hadde sinte materne
 Eyne Capelle° doen werken*.
 Daer bleyff hij by der kerken
 All dae sijn monster nu° steyt,
1000Daer noch die strate voer gheyt.
 Vanden heiligen vader sinte materne
 Wille ich uch segghen gherne
 Cortelike eyne waerheit
 Want hij eerstwerff die cristenheit
1005In gallia stichtede
 Ende die busscopdome berichtede*,
 Colne ende tryere,
 In sinte peters eer
 Ende tongheren in sinte marien namen.
1010Die drie berichtede hij al tsamen
 Mennich jaer ende menghen dach.
 Doen hij der alle drie plach*
 Doen was sijne ghewoenheit
 Als hij daer in tusschen reyt
1015Van Colne tot Octauia°,
 Soe bleyff hij onderwijlen dae
 Te triecht voer den berghe.
 Daer nam hij herberghe.
 Want hi deckwijle voer die vaert,+
1020Hi vercreych dat daer gemaect waert
 Eyne kerke ende ghevryet*
 Ende den apostelen ghewijet°.
  
 Doen buwede°* sinte Seruacius
 Bi dat ghewijede gods huys
1025Herberghe ende eyne celle
 Ende eyne cleeyne Capelle°
 Ende eyne cluse daer hij in lach,+18v
+19r [p. 50] Daer hij nacht ende dach
 Gode diende mit trouwen
1030Ende sinte marien onser vrouwen,
 Inder seluer eynode*.
 Hij nam sijn armoede
 Herde verduldelike.
 Hij wolde gods rijke
1035Daer mede erweruen
 Als het queme aent steruen
 Dat god heme hulpe dede.
 Hij was stedich* ane sijnen gebede.
 Des hadde° gheruym* ende stade*.
1040Heme rouwede luttel der scade
 Dat hij van tongheren was verdreuen.
 Hij hielt sich ane dat reyne leuen
 Als hoem der heilighe gheyst gheriet.
 Hem en stont sijn herte nyet
1045Tot werrentliken* roeme.
 Hij en wolde sijn busdome
 Doch nyet mit allen begheuen,
 Maer hij berichte* alle sijn leuen
 In eyns busscops staet.+
1050Den waren gode hij decke baet
 Voer die van Octaue
 Dat hij hon vergaue
 Dat onrecht ende die misdaet
 Dat sij veronwerden* sijnen raet.
  
1055Aldus was der gods knecht
 In sijnen dienst voele gherecht
 Dat hij des nyet en vergat.
 Hem luste des te bat
 Dat hij goids ghenade soechte
1060Want hij was uut den gheruechte
 Ende vuten ghedranghe.
 Dat heerde* hij alsoe langhe,
 Den gheysteliken arbeyt,
 Dat heme god sijne verholentheit
1065Liet verneemen teynre stont.
 Dat dede hij sijnen vrienden kont+19v [p. 51] Alsoe balde* als hijt hadde vernomen:
 Dat Attela° soude comen
 Der hunen coninck, die heere,
1070Eyn heyden errere*,
 Mit groter heer cracht,
 Die altoes teghen gode vacht;
 Dat god des ghestaden wolde°
 Dat hij gheyselen solde
1075Die ongherechte keerstenheit
 Doer* der lude boesheit
 Dat was ouer alle gallia,
 Tongheren ende ouch anderswae*+
 Die waren onghehoersam.
1080Doen dat der heilighe man vernam,
 Sinte Seruaes, die ghetrouwe,
 Doen hadde hijs groten rouwe.
 Sijne boden hij doen sande
 Mit brieuen achter* lande
1085Om den anxte ende doer die noet.
 Den heilighen luden hijt ontboet,
 Den goeden ende den gherechten,
 Dat sij daeromme dechten*
 Ende haer ghebet daden
1090Ende vlyteliken baden
 Haren god ende sceppere
 Oft in sijnre ghenaden were
 Dat hijse beschermen wolde
 Ende hij hon sijne holde*
1095Ghenadelike liet ghewynnen
 In die eer sijnre mynnen.
  
 Doen sinte Seruaes, die gherechte
 Die getrouwe gods knechte,
 Vermaent hadde alsoe
1100Doen woerden sijs alle vroe
 Wijde achter lande
 Daer hij sijne boden sande,
 Sinte Seruaes die goede.
 Doen waert hon des te moede*
1105Doen sij die reden vernamen+20r [p. 52] Dat sij alle te gader quamen
 Gode te eeren ende te roeme+
 Ende ouch den busdome
 Te troys dat hiet doen treckaes.
1110Daer quam die goede sinte Seruaes
 Ende teghen* hoem in goids namen
 Die heilige busscopen alle quamen
 Die doe waren in gallia
 Ouer verre ende ouer na
1115Beide dutschen ende walen.
 Ich en weyt nyet recht der talen*
 Wie mennich busscop dat daer waer,
 Monicken ende clusenaer,
 Voersten ende heeren
1120Die myndere mitten meeren,
 Gheleerde ende ongheleerde,
 Werrentlike* ende bekeerde*
 Derre quam soe voele te samen
 Die ghedoupt waren in Christus° namen.
1125Daer was wael mennich man
 Die nyet en wist nochtan
 Wat beduden soude die vaert
 Tot dat hon gheseyt waert
 Armen ende riken
1130Hon allen euen ghelike°
 Die daer doer god waren comen.
 Doen sij die meer hadden vernomen
 Die meer die alsoe starck°* was
 Die hon seide sinte Seruaes,
1135Die heilige ende die getrouwe,
 Doen hadden sijs groten rouwe
 Ende waren in sorghen
 Beyde auont ende morghen+
 Ende vroech ende spade.
1140Doen woerden sij des te rade,
 Beide arme ende rike,
 Dat van hon allen eyn yeghelike
 Vast° weruen solden
 Om te vercrijghen gods hulde
1145Openbaer ende stille
 Ende des vleysches boesen wille+20v
+21r [p. 53] Vanden herten solde snijden
 Ende solden voert meer vermyden
 Alle sondelike seden
1150Ende eeren gode daer mede
 Ende kuysschelike leuen,
 Dat hon god woude vergheuen
 Haer sonden ende haer mesdaet.
 Daer nae vonden sij in haren raet
1155Als hon der sen quam van gode
 Dat sij te romen eynen bode
 Tot sinte peter wouden seynden
 Off hij mochte weder* wenden
 Gods gramscap ende sijnen toren.
1160Daer toe waert sinte Seruaes vercoren,
 Die heilighe ende die mere,
 Dat hijs bode weer.
 Want der goede sinte Seruaes
 Der alre eerste was
1165Den der hunen° heer vaert
 Van gods weghen condich* waert
 Ende dient god liet verstaen,
 Soe docht hon allen goet ghedaen+
 Den heren die daer waren comen
1170Diet van gods weghen hadden° vernomen,
 Dat hi die boetscap dede
 Ende gode genade bede
 Voer die ander alle gemeyne.
 Sy wisten hoem soe reyne
1175Dat sij te dien stonden
 Gheynen man en vonden
 Die bat daer toe gheteme
 Ende den god bat verneme*
 Dan sinte Seruaes mit namen.
1180Des baden sijt hoem alle te samen
 Wel ghenadelike,
 Beide arme ende rijke.
  
 Doen aldus die roemsche vaert
 Op sinte Seruaes gheleyt waert
1185Ende daer toe was vercoren+21v [p. 54] Doen hadde hijs wel gerne ontboren*
 Nyet doer* sijnen arbeyt*
 Maer doer* der lude boesheit
 Die moeste werden ghewroken.
1190Dat voer was gesproken
 Dat dacht hij dat moeste wesen
 Dat sij nyet en mochten genesen*
 Noch werden gheheylet
 Die daer waren verdeylet*
1195Ten vreyseliken valle.
 Maer doen sijs baden alle
 Die gheystelike ghenote
 Die cleyne ende die grote+
 Dat sijs nyet en wouden ontberen*
1200Doe en woude hijs nyet langher weeren°.
 Hi was wijslike bedacht
 Ende sprack: ‘ich doens mijne macht
 Soe ich alre beste can
 Maer hi* is mennich heilich man
1205Die beter weer daer toe.
 God onne* mich dat icht soe wale ghedoe
 Mit salicheit ende mit synne
 Maer doch eer ichs beghinne
 Dat ich mich ghereyde ane die vaert
1210Soe moet dat bussdom sijn verwaert*
 Te Colne° bij den Rijne°.’
 Dat hiet doe agrippijne.
 Doen was eyn boese busscop da
 Ende was gheheiten Effrata°
1215Die onrechts* gheloeuen was.
 Van denen sprack sinte Seruaes:
 ‘Ich wille ommer* soe lange letten*
 Tot dat wij heme ontsetten
 Die soe valsche is vtermaten.
1220Solde icken achter mich laten
 Wercken sijne boesheit
 Soe verloer ich alle mijnen arbeit.
 Nu ghij wilt dat ich sij bode
 Soe weert dompheit dat ich gode
1225Ende sinte peter yet voele bade
 Off ich alsoe ouel dade+22r [p. 55] Dat ich sulck onrecht wolde sparen.+
 Ich wille alre eerst daer varen
 Ende den droeghenaer* verdrijuen.
1230Hi en sall nyet busscop blyuen
 Die den luden onrecht leert
 Ende die keerstenheit verkeert
 Alsoe voele als hijs mach ghedoen.
 Hij weder spreket ihesum
1235Cristum filium dei
 Dat hij god nyet en sij
 Ende onser alre verloessere.
 Dat spreect der droeghenere
 Openbaer ende onuerholen°.
1240Dit en wilt god nyet meer gedolen*.
 Nyemant en sal sijnre sconen.
 Men sal hoem te rechte lonen
 Nae sijnen boesen werken,
 Die eyn viant is der kerken
1245Ende die die valscheit breyt
 Daer hi dat volck mede verleyt
 Mit boeser heresien*.
 Solde hij by ons ghedijen
 Des mochten wij ons voer gode scamen.’
1250Doen loefden* sijt alle te samen
 Dat men effraten verstiete
 Ende menten nyet meer en liete
 Dat busdom nyet langer verwaren*.
 Doen lieten sij sinte seruaes daer varen
1255Den salighen gods holde*
 Ende mit hoem die hij wolde.+
  
 Doen dat alsoe ghesloten was
 Dat der gode sinte Seruaes
 Danne te Colne soude varen
1260Mit eynre gheisteliker scaren
 Mit vierthiene° ghesellen
 Die ich uch wille tellen
 Cortelike ende schier°:
 Daer was eyn busscop van triere
1265Der heilighe sinte maximijn,+22v
+23r [p. 56] Van arle sinte valentijn
 Ende van straesborch sinte Amant
 Eyn heilich busscop wale bekant
 Ende van spiere daer by
1270Eyn heilich busscop, seet men my,
 Ende van wormtze sinte victoer°
 Die beseten heeft den choer
 Des hiemels waerlike,
 Ende daer was vut vranckrijck
1275Van riemen sinte dyostolus
 Die wael chierde sijn gods huys
 Ende van Sans sinte Seuerijn°
 Die wale daer mede mochte sijn,
 Van azor sinte valeriaen,
1280Van troys sinte Octauiaen,
 Van bacherach sinte Justijn
 Die gode wolde gehoersam sijn,
 Sinte Eligius van amiens,
 Sinte dyapotus van orliens°.+
1285Dit sijn der vierthiender° namen
 Die alle voeren te samen.
 Die vijfthiende was sinte Seruaes
 Die honre alre leydsman was.
  
 Doen die gods holden*
1290Quamen daer si wesen wolden
 Tot Colne, totter heiligher stat
 Daer sij* sinte Seruaes bat
 Om te verdrijven Effratam,
 Groet volck daer teghen* hem quam;
1295Die priesterscap nyet alleyne
 Maer die voersten alle ghemeyne
 Ende ander volck vanden lande
 Daer sinte Seruaes nae sande,
 Dien des arbeyts nyet en verdroet.
1300Die Consielie waert daer herde groot
 Vanden luden, doen sijt vernamen.
 Doen sij alle te samen quamen
 Ende namen haren raet
 Ende mercten die mesdaet,+23v [p. 57]1305Beide arme ende rike,
 Doen rieden die somige sekerlike
 Dat men Effraten gaue vrede*
 Ende vername sijne rede
 Die der bedriegher was.
1310Dat wedersprack sinte Seruaes:
 ‘Men saelt anders aen vaen.
 Effrata es soe ghedaen,
 Wolden wij beghynnen
 Hoem aen te spreken mit mynnen+
1315Ende vriendeliken hoem vledighen*,
 Hij soude ons allen bedrieghen
 Mit menghen valschen orconde
 Doer te sterken die sonde
 Ende onrechte beduden*,
1320Dat hi die domme lude
 Daer mede solde verkeren
 Ende den scade ermeeren.
 Wolden wij hoem ouch dwinghen
 Tot cristeliken dinghen -
1325Soe wale kenne ich sijnen aert,
 Sijn boese herte is soe haert:
 Hij soude schier maken toren*
 Dat onsen arbeyt weer verloren.
 Hi is van sulken moede:
1330Mit ouele noch mit goede
 En mochten wijs nyet bekeeren
 Noch keersteliken gheleeren.
 Hij spreect ongheloeuighe woert.
 Ende daer aff hebbich soe voele ghehoert:
1335Hi en es gheyns vreden wert
 Die rechten ewe* nyet en begheert
 Noch egheynre caritaten,
 Die der heiliger trynitaten
 Niet en wilt gheloeuen
1340Ende ihesum wilt beroeuen
 Ende seet dat hij nyet god en sy
 Ende wederspreect corpus domini.
 Dat willich helpen wreken
 Ende wille daer teghen spreken+
1345Dat hij nyet busscop en sall sijn,+24r
+24v [p. 58] Volghens° mich die brueder mijn.’
 Noch seide voert sinte Seruaes
 Dien dat onrecht leyt was:
 ‘Desen valschen Effratam
1350Die cristus is onghehoersam
 Dien verdeyle* ich mit gods recht
 Want hi is des viants* knecht.
 Dien hij wale ghedienen* kan
 Es hij wijff ofte man,
1355Dien willich eruolghen*
 Ende wille hem sijn erbolghen*,
 Dien moghen wij wale tellen
 Van sijnen gesellen
 Ende mit hem sijn verstoten°
1360Ende mitten vianden*, sijnen genoten,
 Die god van hiemelrijck verstiet
 Ende diese° seer vallen liet
 In dat affgronde neder.’
 Doe en sprack daer nyemant weder*,
1365Teghen sinte Seruaes woert:
 Sij hadden alle wale gehoert
 Dat sijne reden gherecht was.
 Doen verwan* sinte Seruaes
 Mit gods hulpen alleyne
1370Dat die ander alle ghemeyne
 Des ouer eyn ghedroeghen*
 Mit gheisteliken gheuoeghen*
 Dat der boese droghenere
 Wale mit recht verordelt weer+
1375Van sijns selfs woerden:
 Doen sij dat ghehoerden
 Dat hij ihesum wedersprack
 Dat was hon allen onghemack.
  
 Alse dat ghesproken was
1380Soe volleynde* sinte Seruaes
 Daeromme dat hij daer quam:
 Hij ontsat* Effratam
 Sijnre busscopliker eeren
 Mit ordel alle der heeren,+25r [p. 59]1385Der busscoppen die doen waren dae
 Ende der andere heeren daer nae
 Mit armen ende mit riken.
 Het was hon someliken
 Herde seer teghen den moet;
1390Der gheloeue en was nyet goet.
 Nu verneemt voert bat:
 Doen sij volbracht hadden° dat
 Den ghewaren god sy baden
 Dat hijse wolde beraden
1395Want hij alle herten kende,
 Dat hij hon eynen busscop sende
 Sulken die heme beteme
 Ende den luden recht bequeme
 Ende die sij* conde gheweghen*.
1400Ouch deden sij daer teghen
 Haer vasten ende haer vyere*.
 Des gheweechde* hon god schier+
 Mit vaderliker mynnen.
 Seruacius brachter hon ynne
1405Dat die goede sinte Seuerijn
 Haer busscop soude sijn
 Want onse heer alsoe wolde°.
 Doen waert die gods holde*
 Erhauen* in die selue stat
1410Dae Effratem was aff ghesat.
  
 Alse doen dit was ghedaen
 Soe schiet die Consilie° saen.
 Doen voer sinte Seruacius
 Weder te sijnen gods huys
1415Te triecht, tot sijnre cellen.
 Ende sijne heilige gesellen
 Voer ellick totten synen
 Ende lieten sinte Seuerijne
 Te Colne aen sijne heerscap,
1420Ane die gheistelike meysterscap;
 Dat hoem wale ghetam.
 Doen sinte seruaes heym quam
 Ende hij sijne saken daer beriet* +25v [p. 60] Doe en lette* hij langher nyet:
1425Hij hueff sich schier ane die vaert
 Te romen daer hij ghehoecht* waert.
 Hi en woldes nyet laten
 Ende voer sijnre straten.
 Voer metze, doen hij daer quam
1430Ende heme der busscop daer vernam,+
 Vrolike hij hoem teghen ghinck.
 Mit groter eeren hijne ontfinck
 Mit heiligher sameninghen* ghenoech
 Daer men hem intieghen droech
1435Crucen ende heylichdoem.
 Der busscop leyden inden doem,
 Der heilighe sinte Auctoer,
 Op sinte Stephanus choer
 Ane die ghewijede stat.
1440Inder mynnen gods hij hem bat
 Mit gheysteliken dinghen
 Dat hij die misse woude synghen.
  
 Sinte Seruaes dede sijne bede.
 All daer hi die misse dede
1445Ende die heilighe woert sprack
 Soe quam der viant* ende brack
 Eynen balck ane dat monster*
 Hoghe bouen aen dat vynster.
 Daer nae werp hi den tram*,
1450Seruacius deder eynen ram*,
 Doch en raeckte hij sijns nyet:
 God hij hueden ende beryet*
 Als hoem decke wale bescheyn*.
 Dat hout viel opten Elter* steyn
1455Dat hij in twee stucken spleyt
 Maer* dat god den kelck beheylt
 Dat hi nyet en was gheuallen.
 Onder den volke mit allen
 Was die anxste voele groet+
1460Doen dat tymmer* neder scoet:
 Soe vreyselijch was der slach
 Doen der boem daer neder lach+26r
+26v [p. 61] Die soe groot was ende soe lanck.
 Onder den volck waert groet ghedranck
1465Doen dat gheuallen was ter neder.
 Sinte seruaes wencketse weder
 Ende hietse alle stille staen°.
 Als dat ambacht was gedaen
 Ende hi gods lichame hadde genomen
1470Doen hiet hij naerder comen
 Den busscop sinte Auctoer°
 Ende die heeren vanden choer.
  
 Die salighe sinte Seruaes
 Die steyn die daer gebroken was
1475Dien liet hij hon bescouwen.
 Doen ghenoet* hij sijnre trouwen*
 Ende goids genaden in derre stont.
 Sijnen vingher stack hi in sijnen mont,
 Mit sijnen speykelter* hijne natte°*,
1480Den steyn hi te samen satte*
 All dae hij ghebroken was.
 Der goede sinte Seruaes
 Der sondaren verdynghere*
 Hi streyck mit sijnen vynghere
1485Dae der steyn was gespalden*.
 Hij liets gode ghewalden*
 Die sijn gebet te hant ontfinck:
 Die steyn weder te samen ghinck+
 Alsoe vast ende alsoe haert
1490Als hij ye daer te voren waert
 Meer* dan daer eyn teyken bleyff
 Daer hi mitten vyngher ouer streych.
  
 Sinte Auctoer der busscop
 Gode gaff hi den loff
1495Dat hi dit teyken woude doen
 Doer Sinte Seruacioen
 Ende het doer hem geschiet was.
 Doen sprack der goede sinte Seruaes:
 ‘Heer laet die reden staen+27r [p. 62]1500Het heuet god doer* uch gedaen;
 Off uch genade van hem gesciet
 Die loff en besteyt mich nyet.’
 Ghetrouwe was die vrientscap
 Ende gheistelijck die broederscap
1505Tusschen den twee heiligen mannen.
 Ende sinte Seruaes keerde danne*
 Ende sinte Auctor, der heer,
 Hi ghinck mit hoem verre
 Vut metze, dat was waer, -
1510Der arbeyt en was hem nyet swaer -
 Mit anderen gods knechten
 Den ghetrouwen ende den gherechten
 Die hem volchden vuter stat
 Tot hi hon weder te keren bat
1515Ende hietse gode beuolen sijn.
 Voer basel voer hij ouer Rijn°,+
 Daer nam hi herberghe.
 Dus quam hi ouer dat gheberge
 Mit ons heren gheleyde
1520Ende mit swaren arbeyde
 Beide spade ende vroe.
 Soe langhe dede hij daer toe
 Dat hij te romen bynnen quam
 All daer hi waert ghehoersam.
  
1525Te Romen° quam sinte Seruaes
 Alsoe dat° hi all dae was
 Doen die lude die asschen* ontfinghen
 Ende die vasten aen ghinghen*,
 Ende bat voer die van gallia.
1530Hij was voele ynnichlike da
 Mit groten oetmoede
 Mit alre slachten* goede
 Mit vasten ende mit venyen*
 Ende mit arbeide menighen,
1535Mit waken ende mit gebede,
 Mit groten arbeide
 Dat die viertich daghe leden.
 Tot denen tijt hadde hij vermeden,+27v [p. 63] Die ghetrouwe gods holde,
1540Dat hij nyet comen en wolde
 In sinte peters doeme,
 Dat en liet hij nyet doer roem*;
 Voele gheysteliken hijt aen vynck
 Want hij besoechte ende beghinck*+
1545Clusen ende capellen,
 Monsteren* ende Cellen°,
 Alle die in romen waren.
 Totten ghewijeden altaren
 Ghinck hij ouer alle die stat;
1550Den lieuen heilighen hi bat,
 Allen ende sonderlinghen,
 Dat sij heme hulpen dynghen*
 Aen den ouersten sceppere
 Oft sijne genaden weeren
1555Dat hij bescheermde dat lant
 Van danne* waert hij daer ghesant°.
  
 Des seluen iaers quaemt also
 Dat onser vrouwen annunciacio
 Opten goeden vridach ghelach,
1560Alsoe, als ich ghescreuen sach:
 Dat sij den gods sone ontfinck
 Ende men dat ambt* ouch beghinck*
 Dat Christus° ghemartilijt waert.
 Daer intieghen* hadde hij hem gespaert*
1565Eer hi in sinte peters kerke quam
 Dien hij doch was ghehoersam,
 Der eerwerdighe sinte Seruaes.
 Want hij doch soe heilich was
 Soe was sijn ghelouue dat
1570Dat hoem god des te bat
 Des daichs verhoren solde
 Des hi hoem bidden wolde.
  
 Alle dit hadde hi voerdacht.+
 Des nachts voer der middernacht
1575Quam hi voele stille+28r
+28v [p. 64] Mit gheisteliken wille
 Sonder werrentliken* roem
 Voer sinte peters doem.
 Eer hi quam in die doer
1580Sijne venye* soecte hij daer voer
 Decke op sijne blote knyen.
 Des en verdroet hoem noch nye:
 Langhe lach hi ane die stat.
 Sinte peter hij bat
1585Dat hij sijn ghebet verneeme
 Eer hij in sijn monster* queme.
  
 Doen hi des voele hadde ghedaen
 Ende hij inden monster* soude gaen
 Ende die doer ontsloten waert
1590Doen volbrachte hij sijne vaert
 Mit voele goeder trouwen;
 Doen bat hij onser vrouwen,
 Der hiemelscher coninghinnen,
 Mit gheysteliker mynnen
1595Dat sij heme hulpe dede
 Ende haren sone bede
 Voer die van gallia
 Want hij was honne bode da.
 Die heer van tongeren mit namen
1600Bat den heiligen alle te samen
 Ende sinte peter den waren bode
 Dat hij sijn dyngher* waer te gode+
 Oft mit sijnen wille mochte wesen
 Dat hij die van tongheren liet ghenesen*
1605Ende sijnre bedinghen roechte*.
 Sijne venye* hi decke soechte
 Voer sinte peters arcke*.
 Gode vleede* hij starcke,
 Die gods onderdane.
1610Mit menghen heyten trane
 Waert heme sijn ansicht* nat.
 Alsoe langhe heerde* hij dat,
 Die heilighe sinte Seruaes,
 Dat hij alsoe vermuedt was+29r [p. 65]1615Onder waken ende vasten
 Dat sijn vleysche moest rasten:
 All daer hij gode aen riep
 In sijnen ghebede hij ontsliep,
 Die ghetrouwe meyster°;
1620Hi was eyn gherecht priester
 Voer gode ewelike
 Ende hier in eertrike.
 In sijnen slape daer hij lach
 Eyn schoen liecht dat hij sach
1625All inden hiemelschen trone.
 In sijnen vysione
 Daer sach die gods holde
 Tghestoelte van golde,
 Duyr ende chiersam*
1630Alsoet gode wale ghetam
 Diet wale mochte ghedoen.+
 Daer op sat der gods soen
 Die gheware* heylant;
 Te sijnre rechter hant
1635Sinte maria onse vrouwe,
 Sijn moeder, die ghetrouwe
 Coninghinne in hiemelrike.
 Hij sach ontellike
 Der heilighen die voer gode staen
1640Die hem lieuen dienst hadden gedaen,
 Onsen werden heylande.
 Sinte peter hi dae bekande
 Ende paulus sijnen huysghenoet
 Onder der scaren alsoe groot
1645Der hi ghetellen nyet en mochte.
 (Den goeden sinte Seruaes hem dochte)°
 Dat die twee heilige voersten
 Voer hoem nyet bidden en doersten
 Ende alsoe ghelijck deden
1650Als off sij voer heme beden.
 Des en wolde god nyet horen.
 Hi keerde van hem sijne oren.
 Dat meercte sinte Seruaes°
 Wie rouwich hi des was
1655Dat sij alsoe keerden danne.+29v [p. 66] Sinte peter sach hij vast ane
 Mit ynnentliken moede.
 Dat hoem der heere goede
 Sinte peter die meere
1660Eyn goet voerspreech* weere
 Des en wolde god all nyet verstoen.+
 Maer daer was sinte Steffoen°,
 Der martelaer reyne:
 Hi verkoende sich alleyne;
1665Gode hij vlyteliken bat
 Voer metze sijnre stat
 Dat hijse wolde beureden*
 Mitten volke van sijnre steden;
 Dat hij hem beurede sijnen doem
1670Doer sijne eer ende doer sijnen roem.
  
 Dat verhoerde onse heer ihesus:
 Hi bescheermde hem sijn Elter huys*
 Want daer ynne was sijn bloet
 Dat voele gheheer* was ende goet;
1675Doer dat beurede* hij hoem den choer
 Daer busscop was sinte Auctoer
 Die goede herde lieff was.
 Doen dit mercte sinte Seruaes
 Dat god sijne bede nyet en ontfinck,
1680Groten rouwe hem des ouer ghinck
 Dat hij mitten herten toende:
 Herde seer hij doen weende.
 God kande sijne trouwe
 Ende erbermde sijnen rouwe
1685Want hij hem was ghehoersam°.
 Sinte peter° daer tot hoem quam
 Alsen god daer hadde gesant.
 Hij hoeffen* opp mitter hant
 Ende sprack hoem vriendeliken toe:
1690‘Broeder Seruacius en doe
 Deser beden nyet meer;+
 Du moedes mich alte seer.
 Wat clopstu aen die verslaghen* doere?
 Daer is eyn vast grendel voer+30r
+30v [p. 67]1695Mit gods ordel geschoten.
 Si is soe vast besloten,
 Si en mach nyet werden op ghedaen*.
 Dat saltu wijslike verstaen.
 Du biddes voer die verwaten* diet.
1700Des en wilt onse heer nyet,
 Onser alre verloessere.
 Die verdeylde* sondere
 Si en bestaen* nyet den gherechten,
 Den ghetrouwen gods knechten;
1705Sij sijn herde ondersceiden.
 Du en salt den gods leyden*
 Niet langher alsoe by staen
 Als du tot noch heues gedaen
 Want sij moeten verderuen.
1710Du en salt mit hon nyet steruen:
 Des en sal dich nyet gestaden*
 Onse heer, maer hij wilt dich saden
 Mitten hiemelschen brode.
 Leuende ende dode
1715En moghen nyet te samen wesen.
 Die lude en moghen nyet genesen*
 Die du telles voer dijnen jongheren°,
 Nameliken dien van tongheren,
 Die daden des viants raet.
1720Dat gheruechte van hare mesdaet
 Dat is voer onsen heer comen.+
 Hij heuet hon te torne* vernomen:
 Dat moet sijn ghewroken.
 Het is van gode voersproken:
1725Dat en mach nyemant ghekeren.
 Onse heer die wiltse besweeren*
 Op dat sij dese mesdaet arnen*.
 Daer voer moechstuse waernen*.’
  
 Sinte peter sprack euer* doe
1730Den goeden sinte Seruaes toe:
 ‘Du en saltse nyet voerreden*:
 Die ghedaen sijn vut gods vreden
 Die moeten arnen* sijnen toren.+31r [p. 68] Du en salt nyet hebben verloren
1735Dijne weech noch dijnen arbeyt;
 Du biddes doer gherechticheit
 Voer dijn busdom ende voer dijn lant.’
 Eynen slotel gaf hi hem in die hant
 Van syluer die seltsem was.
1740Dien behielt sinte Seruaes
 Teynen lyteiken* ende ghemerke*,
 Van hiemelschen ghewerke
 Dat nye man sulken en sach
 Noch nyemant gewercken en mach
1745Mit mensscheliken synnen.
 Dat dede hij heme te mynnen;
 Sijnen arbeit hi hem daer mede galt*.
 Hij gaff hem die selue gewalt
 Die hem god hadde ghegeuen
1750Ouer die dode ende ouer die leuen: -+
 Dat was ware orkonde -
 Dat hij bonde ende ontbonde
 Sondighe ende gherechte,
 Heeren ende knechte,
1755Beide man ende wijff,
 Inden doot ende inden lijff*;
 Dat hijs gheweldich* weere,
 Seruacius die meere,
 Soe wie dat des gheroechte*
1760Dat hij hulpe aen heme soechte
 Ende heme ghenade bede,
 Dat hij heme ghenade dede
 Van sijnen sonden
 Dat hi hem daer aff ontbonde -
1765Die ghewalt* gaff hem die gods sone -
 Ende dies nyet en wouden doen,
 Soe wie verdiende synen toren,
 Dat hi beide hadde verloren
 Beide ziele ende lijff
1770Het weer man off wijff,
 Sij en soechten sijne hulde*
 Ende beterden haer schulde°.+31v [p. 69] All daer ontfinck sinte Seruaes
 Die gaue, die soe goet was,
1775Te lone voer sijn ongemack.
 Sinte peter hem euer* toe sprack:
 ‘Reyne ziel, heilighe bode,
 Ich beuele dich den ghewaren* gode
 Die dich dijne ziele sall bewaren.+
1780Du salt in gallia weder varen.
 Mit arbeide saltu daer comen.
 Segghe dattu hij* heues vernomen
 Den goeden luden alle te samen
 Ende sinte Auctoer° mit namen
1785Ende anderen dijnen Jongheren,
 Den gherechten van tongheren,
 Die dijns raets willen pleghen°.
 Dien saltu verdynghen* ende weghen*:
 Hon mach wale* nae dich verlanghen.
1790Du salt werden gheuangen
 Van den hunen, den boesen.
 God sall dich verloessen
 Dattuys ghehoecht* werden salt.
 Die ghenade ende die ghewalt*
1795Die ich nu hebbe van gode
 Die hebbe du ouch, getrouwe bode.’
  
 Sinte Seruaes, die gheeerde,
 Van romen hi doe keerde
 Doen hi sinte peters reden vernam.
1800All daer hi onder weghen quam
 Doen hi leyt* dat roemsche lant
 Der hunen coninck hi daer vant
 Mit eynen heer groot ende breyt.
 Daer leyt hij groten arbeyt:
1805Die hunen die hem saghen
 Sij begonden heme te vraghen
 Wannen* hi quame of waer hij wolde,
 Die ghetrouwe gods holde*,+
 Dat hij hon seechde dat waer.
1810Dat en verstont hij nyet eyn haer.+32r
+32v [p. 70] Sij spraken dat hij weer
 Eyn versprieder ende eyn drogheneer*.
 Sij sloeghenten ende stieten,
 Loeghenere dat sijne hieten
1815Te dien seluen stonden
 Ende vinghenten ende bonden.
 Hi en wist wes hij ontgalt*.
 Sij daden heme ghewalt*
 Dat* hi daer teghen nyet en vacht.
1820Alsoe hielden sijne ouer nacht
 Inder gheuanghenisse.
 Doen hij inden duysternisse
 Ghebonden lach ende gespannen
 Mitten heydenen mannen,
1825All daer hij lach inden gebede
 God van hiemelrike hem dede
 Ter eeren sijnre teyken eyn:
 Eyn liecht ouer hoem scheyn
 Voele groot van hiemelrike.
1830Dit sach men openbaerlike
 Noch claere* dan der sonnen schijn
 Off* het claere mochte sijn.
  
 Die gheene die daer by hem laghen
 Te wonder* sij dit ane saghen,
1835Des heydens coninx holden*
 Die hem daer hoeden solden;
 Groet wonder dat sij saghen,+
 Die daer des waken plaghen
 Ende des woerden ghewaer
1840Sij quamen alle te wonder daer°.
 Die sinte seruaes dae eerde
 Ende sijnen loff vermeerde
 Dat was die ghewaere* gods sone
 Diet heme wale mochte doen°,
1845Als hij dede daer beuoren
 Den heerden*, doen hi waert geboren,
 Die dat hiemelsche liecht saghen
 Des nachtes daer sij laghen
 En haer vee hoeden:+33r [p. 71]1850Sij loefden gode den goeden
 Die hon die vroude maecte cont.
 Alsoe dede god sent teynre stont
 Mit sinte Steffaen,
 Sijnen heilighen onderdaen,
1855Die den hiemel open sach
 Daer hij onder den steynen lach;
 Daer menten steynde ende werp*
 Sijn moet was gheistelijc ende scherp
 Dat scheyn wael in sijnen gebede.
1860Die selue god die dat dede
 Die mochte dit ouch wale ghedoen
 Ter eeren sinte Seruacium.
  
 Des morghens doen der dach
 Soe lyecht waert dat menten sach
1865Ende dat die lude vernamen,+
 Tot sinte Seruaes dat sij quamen
 Doer die selseme meer.
 Sij vraichden hoem wie hij weer.
 Sij seiden dat hi hon dede verstoen
1870Wie sijn gheloeue weer ghedoen.
 Der goede sinte Seruaes
 Hi seide hon dat hi keersten was.
 Dat was der heydene spot.
 Hi sprack: ‘ich gheloeue in godt -
1875Des belye ich openbaer -
 Die daer is eyn sceppaer
 Des hiemels ende der eerden
 Ende die ons allen dede gewerden*,
 Die vander° maget waert geboren,
1880Die allen heren is te voren*,’
 Sprack hij mit corten woerden.
 Die hunen die dat hoerden,
 Dat ongheloeuighe diet*,
 All en kanden sij gods nyet
1885Wijslike sij doch daden°:
 Sinte Seruase dat sij baden,
 Den waren gods holde*,+33v [p. 72] Dat hijse benedijen wolde.
 Gherne leyste* hij haer bede;
1890Die segheninghe ouer hon hi dede.
  
 Doen hi dat hadde ghedaen
 Doen lieten sijne ledich* gaen.
 Als hi van hon ledich* waert
 Doen hoef hij sich ane die vaert.
1895Eer hi yet verre quam van danne
 Soe ghinck heme eyn slape ane,+
 Soe seer groot ende vtermaten
 Dat hij daer all bij der straten
 Om dae te rusten hi neder lach.
1900Voele heyt was doen der dach
 Doen der goede sint Seruaes
 By den weeghe ontslapen was.
 Vander locht quam eyn aer*
 Dien god selue sande daer
1905Mit breyden gheuedere.
 Hij bleyff daer sweyuende neder
 Ouer den bode reyne.
 Sijnen vloeghel den eynen
 Hielder intieghen* der sonnen:
1910God die woldes hoem gonnen
 Sinte Seruaes in dien tijde;
 Dander vloeghele in dander sijde
 Weyder* heme den wynt ane.
 Hij en voer nyet van danne:
1915Dat was gods wille.
 Hij hielt alsoe stille
 Als off hij daer weer gebonden.
 Doen quamen te dien stonden
 Der hunen boden daer° gheuaren.
1920Sweyuen saghen sij daer den aren,
 Seruacius daer onder.
 Des hadden sij groot wonder
 Wie dat der man weer.
 Doen seyden sij dese meer
1925Attila haren coninghe.
 Doen hiet hijne voer hem brenghen+34r [p. 73] Den heilighen pelgerijme+
 God wolde dat dat wolde sijn.
  
 Die boden voeren weder daer.
1930Noch doe vonden sij den aer
 Over sinte Seruaes sweuende.
 Dat wolde god der leuende:
 Anders en mocht nyet gheschien.
 Het hadden lude genoech ghesien
1935Die hiemelsche teyken,
 Die hem nyet en doersten wecken
 Noch den are danne dryuen
 Ende lietenen alsoe blyuen
 Went* sij daer weder quamen
1940Die sinte Seruaes benamen.
 Die hem ghedient hadde al dae.
 Den aer quamen sij soe nae
 Dat hij sich danne maecte;
 Ende doen sinte Seruaes ontwaecte
1945Doen hieten sijne op staen
 Ende tot haren heer gaen.
 Des hadde hij wel° gerne ontboren*.
 Het was hem lieff off toren
 Hi moeste daer keeren.
1950Doen ghedachte hi der meeren
 Die hem der apostel petrus
 Beheyten* hadde in sijn gods huys
 Dat die godes holde
 Ghehoghet* wesen solde
1955Onder den hunen, als hij doen waert.
 Hij danckes gode ende ghinck daer waert.
  
 Danne soe ghinck sint Seruaes+
 Voer den Coninck daer hij was.
 Daer waert hi wael ontfanghen.
1960Doen hi daer quam gheganghen
 Te wonder* sijne besaghen.
 Sij begonden heme te vraghen
 Mengherhande meere:+34v
+35r [p. 74] Wannen hi quame off wie hij weer
1965Ende wat gheloeuen dat hij pleghe,
 Dat* men by heme daer seghe
 Soe ghedaen wonder daer geschien°,
 Als sij daer hadden ghesien.
 Hi sprack: ‘ich ben eyn keersten man
1970Ende wille, ofs mich god gan,
 Gherne keerstelike leuen
 Ende mijne ziele weder gheuen
 Gode mijnen sceppere
 Die doer ons arme sondare
1975Vander maghet waert gheboren
 Ende verloeste die waren verloren
 Doer adams sonden.
 Men mochte uch voele orconden
 Van gode, woldijt verstoen:
1980Wat hij doer ons heeft gedoen,
 Der coninck van hiemelrike.’
 Doen spraken somelike*
 Die hunen al openbaer
 Dat der keersten god waer
1985Gheweldich ende almechtich,
 Beide genadich ende gherechtich.
  
 Attyla die Coninck° rijck
 Hi wolde heymelike+
 Mit sinte Seruaes runen*°.
1990Doeen ruymden*° hon die hunen.
 Doen seide hem sinte Seruaes
 Wie hi daer comen was,
 Waeromme en(de)° doer welke reden,
 Doer ghenade ende doer vrede;
1995Wie hoem der hunen heer vaert
 Van gods haluen cont waert.
 Ouch seide hoem die gods bode
 Grote moghentheit van gode:
 Sijne ghenade ende sijne ghewalt;
2000Want hi was gheystelike soe balt*
 Dat hijt wale doerste ghedoen.
 Hij seide hoem vanden goids soen+35v [p. 75] Die ghenade ende den troost
 Dat hij alle die hadde verloest
2005Die hem volghen wolden
 Dat* sij nyet doeghen en solden
 Dat ewelijck onghemack.
 Soe voele hij hon toe sprack
 Die heilighe predickere:
2010Den heydenen errere*
 Dien wijsde hij ende leerde
 Went dat hijne bekeerde,
 Dat* hij doupe van hoem ontfinck
 Die hij boeslijck aue ghinck:
2015Want hij waert weder heyden
 Doen sij waren ghescheyden.
  
 Seruacius die gheheer*,
 Die heilighe predickere,+
 Als hi dit hadde ghedaen
2020Doen nam hij orloff saen
 Totten hunen houftmanne.
 Hij voer herde schier van danne
 Die gods onderdane.
 Doen hij quam doer tuskane
2025Ende doer lamparden
 Hij ijlde voele haerde.
 Sijnen rechten weech hij nam.
 Als hij vuten gheberchte quam
 Doen volchde hij der straten
2030Ende ghinck doer Elsaten°
 Ende quam herde schier
 In dat busdome van spiere
 All daer god doer sijne bede
 Eyn voele scone teyken dede
2035Doer sinte Seruaes eer:
 Heme doerstede voele seer
 Want hij hadde gheganghen
 Eynen weech alsoe langhen
 Inder groter hytten;
2040Van moetheit ghinck hij sytten
 By den weghe aen eynre stat;+36r [p. 76] Gode vlede* hij ende bat,
 Seruacius die goede,
 Mit eynen diepen oetmoede
2045Dat hij doer sijne ghenadichede
 Heme hulpe ende bystant dede
 Als hi decke hadde ghedaen.+
 Daer en was waters nyrgen* traen*
 Weder* borne noch putte
2050Soe reyne noch soe nutte°
 Dat hijt mochte drencken:
 Dat wolde god bedencken.
  
 Doen sprac sinte Seruacius:
 ‘Ghenade mijns heer ihesus,
2055Du best eyn borne alles goets
 Ende best voel sachtes moets
 Ommer tot allen tijden;
 Vut dijnre heiliger sijden
 Vloyede ons water ende bloet
2060Dat teghen den° ewigen doerst is goet
 Ende weder dat ewich onghemack.’
 Ende als hi die woert gesprack,
 Want hem der doerst daer toe dreyf,
 Voer sijne voete hij doe schreyff
2065Eyn cruce in dat dorre lant.
 Doen bracht god altehant
 Eynen borne die daer vut vloet
 Reyne, claer ende goet.
 Seruacius die goedertieren
2070Ghebenediede god om die ryuiere,
 Den goeden borne, die daer vut spranck.
 Doen loefde hij gode ende dranck
 Tot hij wale sijnen doerst versloech
 Want god sendes hem daer genoech.
2075Die adere die was reyne
 Die daer vloet vut den steyne+
 Ende was claer ende calt
 Die god mit sijnre ghewalt
 Seluer daer leyde.
2080Daer sich der borne breyde+36v
+37r [p. 77] Ende die borne ouer die eerde ran -
 Dat weten wijff ende man -
 Daer wies voele goet Comijn°.
 Des moet god gheloeft sijn
2085Ende die goede sinte Seruaes°.
 Eyne weduwe die sieck was
 Ende mitten febres* beuanghen
 Die quam daer toe gheganghen
 Totten seluen borne te hant.
2090Sinte Seruaese hij° daer vant
 Doer dien dat god hadde ghedaen
 Den boerne vut der eerden gaen
 Die selsem ende heilich was.
 Die vrouwe drancks ende sij ghenas
2095Des ouels dat haer deerde.
 Doen sij* god gheneerde
 Sij gaff haer erue ende haer lant
 Sinte Seruaes altehant,
 Den heilighen Ewarde*°,
2100Ende haer wijngarde
 Die hij heuet noch huden.
 Ende ander goede luyde
 Loefden hem ende eerden,
 Sijnen rijckdom hem vermeerden.
  
2105Die borne die was voele goet+
 Ende die beke ende die vloet
 Die vuten borne daer vloot:
 Voele lude derre ghenoet
 Ende dat vee dat daer dranck,
2110Dat ongesont waes ende crank,
 Het waert gans ende ghenas.
 Dus waert gheeert sinte Seruaes.
 Eynen nap hem dinghel brochte
 Daer hij des borns mede drincken mochte
2115Die noch in sijn monster es.
 Ende die vanden febres
 Sieck sijn ende onghesont
 Comen daer te mengher stont
 Ende begheeren mit groten vlijt+37v [p. 78]2120Om der siecheit te werden quijt
 Ende dat sij mogen daer vut drencken
 Want sij dan te geneseen dencken
 Alst ouch deckwijle gheschiet, dats waer.
 Daer omme soe comen deckwijle daer
2125Voele volcks van vrouwen ende van mannen.
 Te wormze voer sinte Seruaes van danne
 Daer hij voele goeder° vriende vant:
 Dae was der busscop sint Amant
 Ende der heilige sinte victoer°
2130Ende van metze sinte Auctoer°
 Ende mennich ander goet man
 Die ich ghenoemen nyet en can
 Den welken die goede sinte Seruaes
 Voele ende seer wilkome was.
2135Groet eer sij hem daden.+
 Doer god dat sij hem baden
 Beide oude ende jonghe
 Dat hij daer die misse songhe,
 Dat die godes holde
2140Herde gehrne doen wolde.
 God hij daer mit eerde.
 Die lude hij daer leerde
 Mitten gods woerden
 Die sij herde gherne hoerden.
  
2145Doen hij die misse gesanck
 Doen was daer groet ghedranck
 Inden doem ende opten choer.
 Der busscop sinte Auctoer°
 Sinte Seruaes hij doen bat
2150Dat hij te metze inder stat
 Doer god mit heme voere.
 Des bemaender heme voel duere
 Ende voele oetmoedelike.
 Want die heeren van vranckrike
2155Daer in teghen* hem laghen
 Diene voele gherne saghen,
 Die voerste* ende die beste -
 Doen gheloefder* hon int leste+38r [p. 79] Dat hij daer comen solde.
2160Maer hij seide dat hij teerst wolde,
 Talre eerste, te Colen° varen:
 Daer voer en woude hij nyet sparen*
 Weder ommoede°* noch onghemack.
 Ende als hi dese woerde ghesprack
2165Sinte Seruaes die gheheer*
 Hij en bleyff daer nyet langher° meer.+
 Die voele gheistelike bode
 Hi beualse den ghewarighen gode.
 Doer sijne gheistelike seden
2170Vut der stat volchden sij hem mede;
 Dat daden sij hem ter eeren
 Tot hij hon bat weder te keren°.
 Die hem ghevolcht waren vut der stat
 Tot dat hij hon weder te keren bat,
2175Sy scheyden van hoem° mit rouwen,
 Mit onsten ende mit trouwen,
 Doen hijse moeste laten;
 Ende hij voer sijnre° straten
 Te dale by den Rijne
2180Tot sinte Seuerijne
 Die doen busscop was te Colene°
 Daer quam hij alsoe verholen
 Des auonts alsoe spade
 Dat hij des waert te rade -
2185Want hij mitten auont daer quam -
 Dat hij die herberghe doe nam
 Te Colen° buten der stat.
 Eyn man dien hijs doe bat
 Hij wijsden in sijne schuere
2190Buten der burgher muere -
 Want hi der houerde nyet en plach° -
 Daer hij verduldichliken lach
 Ende daer toe herde oetmoedelike,
 Daer hij gode van hiemelrijck
2195Mit herten ghenade bat:
 Des waert gheheylicht die stat.+ +38v
+39r [p. 80] Seruacius die werde
 Ghinck ligghen op die eerde,
 Die heilighe predickare,
2200Wie moede dat hij ware
 Daer te voren menghen dach.
 Hi diende gode all daer hi lach
 Inder armer houft stede
 Daer god eyn scoen teyken dede
2205Ter eeren sijnen holden:
 Eynen suyll van golde
 Heerlijch ende duyre,
 Gloyende van vuyre
 Die liet god daer ghewerden*
2210Die neder vander eerden
 Op totten hiemel ghinck
 Daer god sijn ghebet ontfinck.
 Dat waert daer ane wale schijn*.
 Der busscop sinte Seuerijn
2215Hi was des werdich dat hij dat sach.
 Nu suldi hoeren wes hij plach.
 Hij was gheistelijck bedacht:
 Hi ghinck wel gherne mitter nacht
 Heymelijck ende verholene
2220Doer doecht achter colene
 Ten monsteren* ouer all die stat.
 Den goeden heilighen hij bat
 Eynen yeghelyken sonderlinghen
 Dat sij hem hulpen dinghen
2225Te anxte* vander vreysen.+
 Weduwen ende weysen
 Die troeste hi ende beriet.
 Der armen en vergat hi nyet:
 Hi gaf hon spijse ende ghewant*.
2230Hi ghinck gherne daer hijse vant
 Ende totten onghesonden.
 Alsoe dede hi tien stonden
 Daer die goede sinte Seruaes
 Doe daer bi gheherbercht was
2235Ende in sijnen ghebede lach.+39v [p. 81] Den suyll hij ouer hem sach
 Die all vuyrich scheyn.
 Nochtan en saecht honre gheyn
 Sijnre Cappellane°
2240Noch sijnre onderdane
 Die daer mit heme waren
 Eert hon god woude openbaren
 Doer sinte Seuerijns bede
 Dien hij decke ghenade dede.
  
2245Die heilighe sinte Seuerijn
 Hij sprack totten ghesellen sijn
 Ende begonste hon te vraghen
 Off sij des nyet en saghen.
 Sij seiden, sij en saghens nyet.
2250Der heer bat hon ende ryet°
 Sijnen gesellen allen
 Dat sij neder wolden vallen
 Ende haer venyen* soeken
 Dat god haers woude roeken*+
2255Ende dat sij mochten syen
 Die teyken die god liet gheschien°
 Doer sinte seruaes ter seluer stede.
 Sij laghen neder in haren gebede,
 Haer sonden sij belyeden.
2260Te dien seluen tijden
 Dat sij sich op richden
 Ende vander eerden lichden
 Daer sij in haren ghebede laghen,
 Die calomme dat sij saghen
2265Gloyende alle gemeyne
 Die sinte Seuerijn alleyne
 Van gods ghenaden eer sach
 Ouer sinte Seruaes daer hij lach.
 Sent dat sinte Seuerijn°
2270Ende die ghesellen sijn
 Des liechtes woerden daer ghewaer,
 Sij ijlden voele balde daer
 Te versoeken* die meer.
 Sij waenden dat daer weer+40r [p. 82]2275Vander werelt yemant geuaren,
 Somige die van heiligen leuen waren
 Oft somighe van ons heren boden:
 Dat die zielen op voeren te gode.
  
 Doen sij tot der stede quamen
2280Ende sij den heilighen man vernamen,
 Den heiligen busscop sinte Seruaes,
 Die al dae gheherbercht was,
 Die daer lach in sijnen gebede+
 Ende dat god doer sijnen wille dede
2285Dat hijne eerde alsoe,
 Doen waren sij des alle vroe.
 Si vielen hem te voeten,
 Gheystelic dat sijne groeten,
 Sij hietenen willecomen sijn.
2290Doen vraechde hem sinte Seuerijn,
 Die reyne goede holde,
 Doer welker hande* scholde
 Dat hij daer bleuen weer
 Die edel gods dienere
2295Dat hij te heme nyet en was comen
 Ende sijne herberghe dae hadde genomen.
  
 Doen sprack die goede sinte Seruaes:
 ‘Daeromme dat ich moede was
 Ende was ouch eyn deyll spade
2300Daeromme was ich des te rade.’
 Die heilighe sinte Seuerijn,
 Dat* die stat* gheeert soude sijn
 Daer die goede sinte Seruaes
 Van gods haluen° gheeert was,
2305Hij dede maken daer ter stede
 Eyn gods huys, dat is waerheide.
 Die Capelle° hij vriede*,
 In goids eeren dat hijse wiede
 Dien hij mynde ende voerte*.
2310Hij hietse die hiemelsche porte
 Dat* hij dat teyken daer ghesach+40v [p. 83] Doen sinte Seruaes daer lach
 Ende god ghenade bat.+
 Hij hadde ouch in die selue stat
2315Die inghelen hoeren synghen
 Mit vroeliken dinghen:
 Doen ghestoruen was sinte mertijn°
 Doen hoerde sinte Seuerijn
 Der enghelen stemme,
2320Doen die edele gemme*,
 Die ziele, op gheuoert waert
 Ten hiemele die saleghe° vaert
 Daer sij voele gherne voer;
 Want in die stat te toer
2325Sinte mertijn was verscheyden.
 Vanden twee openbaringhen beyde
 Mach die stat wale geeert sijn;
 Dat bedacht sinte Seuerijn°.
 Seder dat sinte Seruaes
2330Alsoe daer gheeert was
 Te Colne° bij den rijne
 Ende hij sinte Seuerijne
 Gheseyde dat hij wolde,
 Sijnen ghetruwen holde,
2335Die hem vrolijck ontfinck
 Ende hij die gods huyse beghinck,
 Sent voer hij voele schiere
 Van Colen° tot triere
 Tot sinte maximijne,
2340Totten lieuen vriende sijne
 Die doen busscop was daer.
 Sinte seruaes seide, dat is waer,+
 Dat hij van romen waer comen
 Ende wat hi daer hadde vernomen;
2345Der waerheit en versweych hij nyet.
 Allen den volke hij doen riet
 Mit sconen woerden ende mit soeten
 Dat sij gode wolden boeten
 Haer sonden ende haer misdaet.
2350Mit trouwen gaff hij hon den raet
 Wijuen ende mannen.
 Te metze voer hij van danne.+41r
+41v [p. 84] Doen hij te metze quam altehant
 Hi teghen* hem dae ghesament vant
2355Die voersten van vrancrike
 Die wel° oetmoedelike
 In teghen* heme ghinghen.
 Mit eeren sij hem ontfinghen
 Te metze inder stede.
2360Gods dienste hi daer dede:
 Alre dienste gheheerste*
 Denen dede hij alre eerste.
 Ende als hij daer toe vinck
 Ende ten altaer ghinck
2365Ende hij die misse began,
 Ander verwe hij ghewan
 Ane sijnen anghesichte:
 God heeften daer verlicht°.
 Vervult° mitten heiligen gheist.
2370Des die lude alre meyst
 Aen hoem woerden ghewaer.+
 Onder die oughen waert hij soe claer
 Als eyn gloyende yser.
 Sterker ende wijser
2375Was die heilighe predicare,
 Dat onmogelike te seggen waer,
 Vanden heiligen gheyste.
 Hij dede heme volleyste*
 Tot allen goeden dinghen
2380Ende halpse hem volbringhen.
 Ane god stont alle sijn ghedanck.
 Doen hij die misse volsanck
 Die heilighe sinte Seruaes
 Dat volck dat daer versament was
2385Beide arme ende° rike
 Die heeren van vranckrike
 Ende van anderen landen
 Die hem tot Romen sanden
 Die vraechden om nuwe meer*:
2390Wie hij comen weer;
 Dat hij hon seide den troost
 Off sij yet solden sijn verloest,
 Dat hijt hon liet verstaen;+42r [p. 85] Want hij doch hadde ghedaen
2395Daer om harde° groten arbeit.
 Doen seide hij hon die waerheit:
 Wie hij van romen waer comen
 Ende wat hij daer hadde vernomen.
 Beide groet ende cleyne
2400Hij vermaendese alle gemeyne
 Mit gheisteliken synne
 Doer die gods mynne+
 Ende doer haers self salicheit
 Dat ionge ende alde sich maecten gereyt
2405Ende haers selues gheroechten*
 Ende ane gode genade soechten
 Ende verdienden sijne hulde
 Dat* hij hon sachten* wolde
 Den slach die hon nekende was;
2410Dat riet hon sinte seruaes.
  
 Voele hij hon toe sprack:
 Dat wedermoet ende dat onghemack
 Te vrouden al verghinghe
 Dat men doer god ontfinghe
2415Mit verduldicheiden.
 Men moet mit arbeiden
 Ghewennen hiemelrike,
 Sprack hij ghetruwelike,
 Want dat is ouch mit rechte:
2420Die salighe gods knechte
 Doechden mennich onghemach
 Dat men hon dede ende sprach;
 Sij lietens gode ghewalden.
 Des bleuen sij behalden
2425Ende sijn te hiemelrijch geuaren.
 Sij vleden* gode sonder sparen
 Ende baden hem mit oetmoedichede
 Dat hi getruwelijck voer hon bede.
 Sinte Seruaes dat scone liecht
2430Hi sprack: ‘eyn yegelijck doen° sijn biecht
 Ende ontfaet vwe° boete,
 Dat uch god verloessen moete,+42v [p. 86] Hebt rouwe vwer mesdaet+
 Van dien dat ghij beganghen haet
2435Op dat ghij gods hulde erwerft*
 Ende vwe ziele mit gode erft,
 Beide man ende wijff,
 Off ghij verliest vwe lijff*;
 Dat god der zielen walde*
2440Dat hijse ewelijck behalde
 Ende hijse ghenadelijck versye*
 Wat soe den lyue gheschie.
  
 Nae deser reden schier
 Die sinte Seruaes nu al hier
2445Den volke hadde ghedaen
 Soe scheiden sich* die heren saen
 Mit herde rouwighen moede.
 Seruacius die goede
 Beualse gode den hoechsten
2450Dat hijse wolde ghetroosten*
 Totten ewighen leuen.
 Die heilighe gods ergheuen*
 Hi hadde die waerheit vernomen
 Dat die hunen solden comen,
2455Der heyden coninck van ongheren*.
 Daer waren ouch derre van tongheren
 Die alre best waren gheboren
 Ende alre werdichste vutuercoren;
 Der was dae comen eyn groet deyl
2460Want sij verwracht* hadden haer heyll
 Ende daer toe die gods hulde.
 Doen berouwede hoem die sculde
 Dat sij sinte seruaes verstieten
 Want sij moestens mesnyeten*+
2465Dat sij hem woerden onghehoersam.
 Des waren sij hon allen gram.
 Ghenade sij doen baden
 Van allen haren misdaden
 Seruacius den reynen.
2470Sij begonden seer te weynen,
 Sij vielen hem te voeten+43r
+43v [p. 87] Dat hijse ontfinghe te boeten.
 Weynende sprakense ouerluyt:
 ‘Ghenade heer, gods druyt
2475Gheff ons troost ende raet.
 Ons rouwet onse mesdaet.
 Der heiligher keerstenheit bode,
 Wes onse verdyngher tot gode
 Als wij dich betruwen.
2480Wij hebbens groten rouwe
 Dat wij dich ouel hieten*.
 Nu laet ons dijns ghenyeten*,
 Dijnre gheysteliker kinde.
 Die du lates in elleynde
2485Doen du ruymdes onse lant.
 Nu dich god weder heuet gesant,
 Vaer daer weder noch hen
 Ende troest haren droeuen sen,
 Den gods meechden reynen
2490Die seer nae dich weynen,
 Die heilighe cloester vrouwen
 Die soe yamerliken schrouwen*.
 Clusenere ende moneken,
 Broedere ende canoneken,
2495Weduwen ende weysen+
 Die sijn in groter vreysen
 Sent dat sij dijns ontboren
 Ende des ontschuldich woren.
 Lait dich ontfermen hare claghen
2500Die mit nachte ende mit daghe
 Nae dich groten rouwe dolen*
 Want si dich alle sijn beuolen.
 Des dich, heer, ghedencken sall
 Wie dich der enghel ons beuall
2505Te tongheren: doen hij dich den staff
 Mit sijnre heiligher hant gaff
 Doen gaff hij dich ons in hoeden
 Dat lieff was alle den goeden
 Ende warens alle vroe,
2510Al bedroech ons der viant alsoe
 Dat wij dijn gebodt braken
 Ende wij dich ouel spraken.+44r [p. 88] Doen wij dich leide daden
 Doen woerden wij verraden.
2515Dat rouwet ons noch hude.
 Het waren bose lude
 Diet rieden ende brouwen*.
 Het es hon ouch berouwen.
 Ende wi willent gherne bueten
2520Op dat wij ghenyeten mueten
 Dijnre gherechticheide
 Dattu wilste wesen onse geleyde
 Ende onse ghetrouwe bode
 Totten almechtighen gode,
2525Ende ons helpen verdinghen*
 Dat hij des wille ghehenghen+
 Dat wij moeten ghenesen*
 Ende ons ghenadich wesen.
 Heer, doer dijne ghenade
2530En wille nyet versmaden
 Die bede vanden armen:
 Laetse dich ontfermen.
 Com tot hon ende sech* sij* doch
 Want du best haer busscop noch,
2535Haer gheystelike heerde*,
 Soe wie datse* der viant errede*
 Dat sij versmaden dijn gebodt.
 Nu doet dit, heer, doer godt
 Ende ontfanckse te bueten
2540Die dich vallen te voeten
 Ende dijne ghenade soeken,
 Der saltu gheroeken*
 Welck soe haer mesdaet sij:
 Den rouwe is die ghenade bij.
2545Du salt ons, heer, gheneeren*
 Doer dijne ghenade, der wij begheren.
 Dat sall dich god ane gheweghen*
 Want wij hebben hij* gheleghen
 Dijns verbeiden menghen dach.
2550Off dat ommer wesen mach
 Doer die godes mynne,
 Soe vaer mit ons hynne
 Tot dijnre stat van tongheren,+44v [p. 89] Tot dijnen armen jongeren,
2555Ende gheff den somigen dijnen troost.
 En moghen sij nyet werden verloest,+
 Gheeff heme gheysteliken raet:
 Hon rouwet haer mesdaet.
 Offt* dijne ghenade sij, dat doe.’
2560Soe voele spraken sij daer toe
 Den gods onderdanen
 Mit herteliken tranen
 Tot dat hij des te rade waert
 Dat hij hon geloefde* die vaert.
  
2565Van metze voer doe sinte Seruaes
 Te tongheren daer hi busscop was:
 All was hij vuter stadt verdreuen
 Hij was daer gheystelike vader bleuen.
 Ende als hij daer nae* quam
2570Dat ment in die stat vernam
 Die gheistelike huysghenoete
 Sij haddens vroude groot
 Ende die leken warens ouch vroe
 Want het stont* hon doen alsoe
2575Sij waenden sijns ghenyeten*.
 Gode sij doen behieten*
 Dat sij hem ghehoersam wolden wesen
 Off* sij mochten ghenesen
 Vanden vreyseliken valle.
2580Dat gheloefden* sij doen alle.
 Leider, dat was te spade.
 Sij woerden des te rade
 Dat sijne wale ontfinghen.
 Tegen heme dat sij ghingen
2585Vut der stat herde verre.
 Sij ontfinghen hem mit gheere+
 Beide arme ende daer toe rijke
 Herde oetmoedelike.
  
 Heerlijck was dat ontfanck*
2590Ende die scare die was lanck+45r
+45v [p. 90] Daer sij den heer ontfinghen.
 Ghetoghentlijck* sij ghingen
 Twee ende twee mit voeghen*;
 Die heilighen sij droeghen,
2595Die heilighe gods bruyde
 Ende ander goede lude,
 Abden ende monycken,
 Proesten clercken ende Canonycken
 Ende die leke lude daer nae
2600Der voele was versament dae
 Van alle denen busscopdome°,
 Eerstwerff mitten heylichdome
 Ontfinghen sijne scone
 Mit groter processione
2605Alst hoem wael ghetam.
 Ende as hij tot hen quam,
 Seruacius die werde,
 Doen vielense op die eerde
 Den werden heer te voeten.
2610Mynlike dat sijne grueten
 Beide groet ende cleyne,
 Sij riepen alle ghemeyne
 Ten heilighen predickere
 Dat hij willecomen were;
2615Alle die vergaderinghen+
 All weynende dat sij songhen
 Mit luder stemmen: osanna.
 Doen was vroude ende yamer* da.
  
 Seruacius den reynen
2620Ontfermde seer haer weynen.
 Hij en mochtse nyet ghetroesten.
 Doen keerde hij sich int oesten:
 Hij dede sijn ghebet tot gode
 Die ghetrouwe heilighe bode.
2625Als hij dat hadde ghedaen
 Hiet hijse alle op staen
 Die in haren ghebede laghen
 Ende diene gherne saghen
 Gode ende den heilighen hij doe neych.+46r [p. 91]2630Van yamer* hij doen stille sweych
 Want hij mit egheynen dinghen
 Sijne woert en mochte vut bringhen.
 Hij nette* sijne wanghen
 Ende sijnen baert langhen
2635Mit menghen heyten trane.
 Ende sijne onderdane,
 Tot hem spraken sij ouer luyt:
 ‘Heer vader, gods druyt,
 Ende onse gheystelike heerde*,
2640Wat waest dat dich errede*
 Dattu ons heues ghelaten
 Soe langhe vtermaten
 In rouwen ende in vreesen,
 Dijne ellendige weysen,+
2645Die onberaden waren
 Ende ongherne dijns ontbaren
 Ende den dijn torne leyt was.’
 Doen andwoerde sinte seruaes
 Hij sprack: ‘voele lieue kint,
2650Ich hebbe doer vren wille sent
 Gheleden mennich onghemach,
 Sent dat ich uch nye en sach,
 Grote sorghe ende menghe pijne
 Ende menghen arbeyt, dats anschijne,
2655Ende all doer vr salicheit
 Hebbich ghedoecht mennich leyt
 Op dat ich uch behalden mochte;
 Sinte peter ich versoechte
 Tot Romen te sijnen graue
2660Barvoet mit° scherpe* ende mit staue;
 Ich vlede ende ich bat
 Voer uch ende voer vwe stat
 Mit ghebede sonderlinghen
 Dat hij mich hulpe verdynghen
2665Dat uch god liete ghenesen.
 Dat en mochte leyder nyet wesen,
 Sprack der heilighe heere,
 Want sterker was ende meer
 Vr onrecht ende vr boesheit
2670Dan mijn gebet ende mijnen arbeyt:+46v [p. 92] Des en wolde god mijne bede
 Nyet hoeren die ich voer uch dede.
 Hij sprack: ‘lieue vrunde mijn,
 Des en mach ander raet sijn;
2675Dat god wilt, dat moet gheschien.
 Nu sall ich uch der waerheit ghien*+
 Dat ich uch tot noch hebbe verholen:
 Der enghel hadde mich uch beuoelen
 Dat ich vrs gheysteliken soude pleghen
2680Ende uch ten hiemel solde gheweghen*.
 Dat hadde ich gherne ghedaen.
 Ghi en woldes leyder nyet verstaen
 Ende verhoeret* mijnen raet.
 Die sonden ende die ander mesdaet -
2685Sprack die heilige bode -
 Die is comen voer gode
 Ende es voer gode ghewroeghet*
 Ende heuet uch ontfoeghet*
 Daer ghij eerst waert gheheylet.
2690Vwe stadt is nu verdeylet*
 Ende heeft haren rechten name verloren
 Ende moet arnen* gods toren.
 Des hebbe ich groten rouwe’,
 Sprack die gods ghetrouwe.
  
2695Noch sprack die heilighe man:
 ‘Ich en mach uch noch in* kan
 Anders nyet ghetroesten.
 Vermanet* gode den hoechsten
 Mit luterliken* synnen
2700Sijnre vaderliker mynnen -
 Want hij doer uch waert geboren -
 Dat hij sijnen groten toren
 Ghenadeliken stille
 Doer sijnre moeder wille
2705Ende doer den dienst den sij hem dede
 Ende doer alle sijnre heilighen bede;
 Soe wie dat mitten lyue ergae*+
 Dat hij die ziele ontfae,
 Die ghenadighe ende die soete,+47r
+47v [p. 93]2710Dat hij haers ontfermen moete
 Ende hijse laet genesen°.
 Die stat moet verloren wesen;
 Derre en mach nyemant verdynghen:
 God en willes nyet ghehenghen.
2715Hij wiltse te storen*
 Om dat ghij mich nyet en woudt hoeren
 Noch gheyn van sijnen holden
 Die daer om bidden wolden.
 Daer om soe suldy sijn ghewes
2720Dat die stat verdeylt* es
 Doer der lude mesdaet.
 Daer teghen en es gheyn raet,
 Dat sall wael werden schijn*;
 Sij moet ergherende* sijn:
2725Went* aen den doemels* dach
 En verwynt sij nyet den gods slach’,
 Sprack die heilighe priester.
 ‘Sinte peter, mijn meyster,
 Hij heeft mich die gewalt ghegheuen:
2730Wilt ghij keerstelike leuen
 Beide wijff ende man,
 Weme* soe des god gan
 Dat hij mijns raets wille pleghen,
 Dien mach ich helpen ende weghen*+
2735Ende dien mach ich verdynghen
 End° voer gode brynghen;
 Des ben ich coene ende balt*:
 Allen die selue ghewalt
 Die sinte peter heeft van gode
2740Die gheeft mich die gods bode
 Dat ich bonde ende ontbonde
 Mit sulken orkonde*
 Als ich wale betoenen mach.’
 Daer allen dat volck toe sach
2745Den sloetel hij ontdeckte*,
 Die hant hij vut reckte
 Soe hij hoechste mochte ghereyken.
 ‘Siet’, sprack hi, ‘dit eest waer teyken,
 Heeren ende vrouwen.’
2750Den slotel liet hij hon scouwen+48r [p. 94] Van hiemelschen ghewerke
 Te bijspele* ende te ghemerke
 Dien hoem sinte peter gaff
 Doen hij soechte sijn woert° graff
2755Te Romen°, te sijnen huys.
 Doen sprack sinte Seruacius:
 ‘Voele lieue vriende mijn,
 Deser reden suldi ghewes sijn.’
  
 Daer nae sprack der ghetruwe bode:
2760‘Dat mich sinte peter van gode
 Gheboden heuet ende beuolen
 Dat sij uch allen onverhoelen*,+
 Mannen ende wijuen:
 Ich en mach hier nyet blyuen:
2765God en wilt mich hier nyet laten.
 Ich moet varen mijnte straten -
 Sprack die goede sinte Seruaes -
 Triecht*, daer ich hier voermaels was,
 Te mijnre armer cellen.
2770Mit mijnen mede ghesellen
 Sal ich daer waert wenden
 Ende al daer sal ich eynden
 Ende verwandelen dit leuen.
 Dan sall mijn lichame werden ghegeuen
2775Mijnre moeder weder, der eerden,
 Ende ich sall daer verhoecht werden.’
  
 Noch sprack euer* die gods druyt*
 Totten luden ouer luyt:
 ‘Mijne voele lieue luyde,
2780Ghij en syet mich achter huyde*
 In deser tijt° nommermeer.’
 Doen weynden sij voele seer:
 Groet yamer* doen daer was
 Doen die heilighe sinte Seruaes
2785Die vreyselike mare
 Seide alsoe openbare+48v [p. 95] Den luden alle ghemeyne;
 Doen was daer rouwe ende weynen
 Ende schreyen ende claghen
2790Suchten ende hantslaghen;
 Mit rouwen quelden sij haer lijff.
 Daer en mochte man noch wijff+
 Gheynre maten ghepleghen*.
 Daer vielen die tranen als reghen
2795Vut haren ougen ane dat gewaet.
 Des en was doe ander raet,
 Sij moesten weynen doer die noet
 Want sij ontsaghen die doot
 Die voele vreyselike es.
2800Des waren sij alle ghewes
 Dat sij nyet en mochten ghenesen
 Ende dat haer stat te stoert* solde wesen
 Ommermeer sonder eynde
 Doer der lude sonde.
  
2805Ich wane in alle eertrike
 Des groten yamers* ghelike
 Nye man en sach, dat daer was.
 Seer weynde sinte Seruaes
 Ende allen die daer waren
2810Moesten soe mesbaren,
 Die rike mitten armen,
 Dat gode mochte ontfermen
 Ende der maghet sinte marien.
 Soe grotelijck was haer schreyen
2815Dat haer gheruecht voer gode quam
 Ende hijt ghenadelike vernam
 Vanden gheenen dies hadden rouwe
 Mit luterliken* trouwen.
 Doent ouch soe voele gestillet was
2820Dat spreken mochte sinte Seruaes
 Ende men hem hoeren mochte
 Ende dat hoem tijt dochte,+
 Hij sprack tot synen yongheren,
 Den rouwighen van tongheren.
2825Hij sprack: ‘voele lieue vriende mijn,+49r
+49v [p. 96] En latet uch nyet leyt sijn
 Des ich uch bidde doer goet
 Dat ich ouch wille dat ghij doet
 Doer vrs selfs salicheit
2830Ende doer alle den arbeit
 Den ich doer uch ye ghedede,
 Soe doet* mich nu eyne bede.’°
  
 Doen sij dit van hem hoerden
 Sij konden cume* gheandworden
2835Van yamer ende van rouwen
 Sinte Seruaes, den ghetrouwen,
 Den gods onderdanen;
 Maer mit heyten tranen
 Die vut haren oughen vielen neder
2840Soe antwoerden sij hem weder.
 Doen sprack dat rouwighe diet*:
 ‘Heer, du en salste ons bidden nyet.
 Ghebiede dat dijn wille es
 Soe helpen wij dich alle des’,
2845Spraken sij doen ouerluyt.
 Doen antworde hon die gods druyt:
 ‘Ich bidde uch doer den gods sone
 Dat ghij gherne moghet doen
 Doer den ewighe roem*:
2850Dat voele werdighe heylichdoem*
 Dat hij* is in deser stat -+
 Want ich uch nye soe voele en bat -
 Dat laet mich voeren hynne
 Doer die godes mynne
2855Dat* dat behouden blyue -
 Dat uch in desen lyue
 Ende ter zielen moet vromen -
 Off die hunnen der comen
 Dat sijs nyet en venden
2860Ende gode daer ane nyet en scenden:
 Helpt mich° dat icht behoude.’
 Doen spraken ionghe ende oude,
 Beide mynder ende meere:
 ‘Heilighe busscop, lieue heere,+50r [p. 97]2865Dat dijn wille is, dat doe;
 Daer helpen wij dich alle toe.’
  
 Doen aldus die heilighe man
 Den orloff van hon ghewan,
 Aen die van tongheren der stat,
2870Dat sij hon° daden dat hij hon bat
 Ende sij hem woerden gehoersam -
 Dat heilichdom* hij doen nam,
 Dat werdighe ghebeyne
 Vanden busscoppen reyne
2875Die daer beuoren* waren:
 Rechte leeraren,
 Die heilige ende die werde,
 Die daer laghen inder eerden,
 Die nam die godes holde;
2880Ende ouch die daer in golde
 Ende in syluer waren beslaghen,+
 Die deder alle danne draghen:
 Den heiligen busscop sinte valentijn,
 Sinte nauijt ende sinte Seuerijn°,
2885Sinte metropole, sinte marcelle
 Sinte florente°, haer gheselle,
 Ende eynen sinte martijne
 Ende eynen sinte maximijne
 Ende ander duyrbaer heylichdome
2890Dat hij daer vant inden doeme
 Des ontellike voele was,
 Dat nam die goede sinte Seruaes;
 Crucen ende zierheit
 Ende alsoe ghedane rijcheit
2895Als ten busscopdome ghetam,
 Mit orloue hij dat mit hem nam.
  
 Doen sinte Seruaes die werde
 Mit allen sijnen gheuerde*
 Van tongheren keerde,
2900Den ghewaren* god hij eerde
 Den hij almechtich kande:+50v [p. 98] Hij hoeff op sijne hande
 Ende sprack: heer heylant,
 Du sandes mich hier int lant;
2905Des en berouwede ich mich nye.
 Du haddes mich beuolen hij
 Dit busdome, des ich hij plach,
 Dat ich beschermen nyet en mach
 Ende moet dijn ghebodt dolen+
2910Dattu mich hij haddes beuolen.
 Ghewalt ende lude
 Die beuelen° ich dich hude
 Op dijne genade in dijne ghewalt.
 Du wetes wattu doen salt.
2915Dat dijn wille sij dat doe.
 Ende keer dijne ghenade daer toe:
 Neeme die zielen in dijnen vrede.
 Sus* yamerlike was sijne rede
  
 Doen des ander raet en was
2920Ende der goede sinte Seruaes
 Moeste varen van danne,
 Van wijuen ende van manne
 Waert daer der rouwe voele groot -
 Des hon nyet en verdroot -
2925Ende weynden voele seer
 Ende spraken: ‘vader ende heer,
 Ontferme dich dijnre kinden
 Die hier blyuen in ellenden
 Wat douch ons onse leuen
2930Sent dat du ons wilste begheuen.
 Wij stonden alle te dijnen ghebode.’
 Haer hande hoeuen sij op te gode
 Ghenade sij hem baden -
 Datse doen te spade daden -
2935Sij schruwen* ende sij riepen,
 Nae sinte Seruase sij liepen
 In beyden sijden teghen
 Beide in straten ende in weghen;
 Die ouden mitten ionghen+
2940Aen hoem sit vaste dronghen;+51r
+51v [p. 99] All dae sijne ghevynghen
 Aen hoem sij vaste hynghen
 Ende kusten sijne ghewant
 Sijne voete ende sijne° hant,
2945Sij hieldenen mitten beynen.
 Groetlijck was haer weynen
 Dat doch al te vergheefs was
 Want der goede sinte Seruaes
 Moest varen sijnre straten;
2950Des en mocht hij nyet laten
 Noch doer haer weynen noch doer haer clagen.
 Dat heyldom dede hij danne draghen
 Ende dat ornament dat hij daer vant
 Ende sijn ghegherwe* ende sijn ghewant
2955Daer hij mede woude werden
 Bestadet* toe der eerden.
  
 Hij° keerde doe danne balde.
 Des waren ionghe ende alde*
 Rouwich ende verbolghen
2960Die hoem nyet en mochten volghen.
 Die crancke ghebuere*
 Die clommen op die muere
 Ende op die hoeghe toerne
 Des* sijnen* saghen gherne.
2965Ende die heilighe sinte Seruaes
 Ghinck tot dat hij moede was.
 Soe quam hij teynre scoenre stede
 Daer hem god groet eer dede+
 Diet wale vermochte te doen.
2970Die heilige man hij wolde roen*,
 Die gewarighe gods holde:
 All daer hij sitten solde
 Sint seruaes die werde,
 Doen hueff* sich op die eerde
2975Teghen heme wel hoe*.
 Des waren herde vroe
 Alle sijne vaert ghenote.
 Doer dat wonder groet
 Vervroude* sich sinte seruaes mit namen +52r [p. 100]2980Ende die andere alle te samen
 Leeken ende papen
 Want die eerde waart ghescapen*
 Recht als eyn bedde
 Dat men ghemaect hedde:
2985Gods cracht men daer sach.
 Doen sinte Seruaes daer op lach,
 Die heilighe ende die gheeerde,
 Daer hij sijn houft keerde
 Daer hoechde* sich die wase*,
2990Die ressche* mitten grase,
 Als oft eyn poelwe weer
 Daer sint Seruaes die heer
 Sijn houft aen leende*,
 Den god ghenade sende.
2995Aen die ghehoechde eerde
 Daer sinte Seruaes die weerde
 Sijne raste ane nam -
 Van gods ghenaden dattet quam -+
 Daer wiessen bloemen ende gras
3000Wie wale* dattet wynter was.
 Daeromme sprack der goids druyt
 Totten luden ouer luyt:
 ‘Alle lieue vrient mijn,
 Men mach gherne onderdaen sijn
3005Onsen heere gode hier bouen
 Want hij is wale te louen,
 Die gheweldighe ende die gherechte,
 Die sijne arme knechte
 Bereydet ende versiet
3010Dat hoem sulck goet van hem gheschiet,
 Dat hij hon gheuet sulck ghemack.’
 Van reynen herten hij dat sprack°:
 God hi is ghenadich ende goet:
 Die hoem lieuen dienst doet
3015Het wordet hem wale vergouden
 Hij gheuet sijnen houden*
 Die vroude nae den rouwe;
 Die hem sijn ghetrouwe
 Die ghenyeten sijnre guede;
3020Nae haren armoede+52v [p. 101] Gheeft hij hon die rijcheit
 Ende ghemaeck nae den arbeyt.’
  
 Daer nae sprack der heilige man:
 ‘Die salighe, diet ghemercken can!
3025Men mach in menghen synnen
 Gods heerscapie bekennen+
 Sijne genade ende sijne gewalt.
 Ghij siet wale wie der wynter kalt
 Die eerde bevroret*
3030Ende haer vrocht te storet*
 Ende te wryuet* ende verkeert,
 Ende als hij dan henne veert
 Ende der somer aen gheyt
 Dien alle die werelt gherne ontfeyt*
3035Ende daer toe alle creatueren
 Eyn yegelijck nae sijnre natueren
 Verhoghen sich ende verurouwen*.
 Allen die gode ghetrouwen
 Ende doer hem lijden arbeit
3040Dien gheeft hij grote rijcheit,
 Woninghe in hiemelrijck
 Ende vroude ewelijck
 Die ommer sonder eynde duert:
 Hi is sot die des nyet en gheert.’*
  
3045Als der heer dit ghesprack
 Doen lach hi neder doer ghemack.
 Hi en ruste doch nyet langhe dae:
 Te triecht keerde hij daer nae.
 Heme volchde eyn grote scare
3050Die doer* goet waren comen dare,
 Maer die valsche ende die bose
 Die doer* spot roekelose
 Van tongheren mede liepen
 Die bleuen ligghen ende sliepen
3055Soe langhe went* sijnt Seruaes
 Alsoe verre van hon was
 Dat si en wisten waer hij quam.+ +53r
+53v [p. 102] Sij waren onghehoersam,
 Dat ongheloeuighe diet;
3060Derre en roechte hij nyet
 Sinte Seruaes die werde.
 Die stat ende die eerde
 Die daer was woerden soe hoe,
 Die is ye sent noch alsoe
3065Als men wale ghesien macht,
 Ende sall bis ane den doemsdach
 Wesen ledich ende vry.
 Daer en woent nyemant by
 Die sij eere* off seye*
3070Off sichte* offte meye*:
 Doer goet laten sij dat.
 Eerde mense noch bat
 Het weer seer wael gedoen:
 Daer mochte wale eyn kerke stoen.
  
3075Doen der goede sinte Seruaes
 Te triecht aldus comen was
 Ende hadde theylichdom daer bracht -
 Hi was voele wale bedacht -
 Eyne crocht dede hij werken
3080Inder ghewijeder kerken
 Als hem van god quam der sen.
 Dat heyldom leechde* hij daer in°
 Daert herde wale behalden was.
 Dat berichte* all sinte Seruaes,
3085Die gods ghebenediede.
 Daer nae in corten tijde
 Van gods weghen hij vernam
 Dat dat eynde sijns leuens quam.+
 Dat keerde* hij in gheduldicheit
3090Want hem god voer sijne arbeit
 Den goeden loen soude gheuen
 Ende hij dit ellendich leuen
 Cortelijck verwandelen* soude.
 Dat ontboet* hij dien hij woude.+54r [p. 103]3095Doent sijne vriende vernamen
 Tot heme dat sij doen quamen,
 Die gods dyenaer ende sijne knechte,
 Des seluen daechs rechte
 Doen der gods holde
3100Den loen ontfanghen soude
 Die heme in hiemelrijck was ghereyt.
 Sijnen lichameliken arbeit
 En doerste* hij doen claghen nyet.
 Die lude leerde hij ende beriett
3105Vele ghetruwelike
 Wie sij goids rijke
 Souden moghen erweruen*
 Ende haer ziele gheeruen*
 In dat ewighe ghemack*.
3110Doen hij dus predicte ende sprack
 Daer was groot ghedranck;
 Ende als hij die misse ghesanck
 Ter eeren den almechtighen gode
 Doen stont der enghel, sijn bode,
3115In denen seluen tijde
 Beneuen° sijnre sijden
 Tot sijnre rechter hant
 Ende maecte hem sijn eynde bekant+
 Dat hij wijseliken vernam.
3120Van gods ghenaden hem dat quam.
 Hij was gheystelijck bedacht:
 Die vroude vermeerde sijne macht,
 Sijns rouwen hij vergat,
 Sijne woerde luden des te bat,
3125Van gode sprack hij scone
 Den dach bis aen die noene.
 Des sij god ghebenediet.
 Recht aen der seluer tijt
 Dat god aen den cruce verschiet* -
3130Als men in sijne hystorie siet -
 Soe verschiet die heilige man,
 Als ich uch wale gesegghen can
 Ende icht ouch wale betughen mach:+54v [p. 104] Te meye op den derthiensten dach
3135Soe verschiet die goids gheeerde;
 Totten ghewarighen gode hi keerde
 Herte, oughen ende moet.
 Reyne, kuyssche ende goet
 Nam die heilighe man°.
3140Te triecht vanden hiemel quam
 Eyn liecht alsoe ontellike claer
 Als oft eyn blyxem waer,
 Alsoe ouer* wonnentlijch*,
 Doen hij voer te hiemelrijch
3145Die ziele die des werdich was°:
 Doen waert versaedt sinte Seruaes
 Van dies sijn herte ye gheerde.
 Dat hiemelsche liecht dat werde*
 Wale drie vren vanden daghe.+
3150Daer was vroude ende claghe.
 Die sieken die dat vernamen,
 Die doer* goetdoen daer quamen,
 Die vonden daer hulpe ende troost°
 Ende woerden alle verloest°
3155Alle des ouels; dat was waer,
 Dat ich derr segghen openbaer
 Want ich wale die waerheit weyt
 Dat ichs ghetughe hebbe ghereyt.
  
 Doen der goede sinte Seruaes
3160Van eertrike dus gescheiden was
 Mitten liechte clare,
 Sijne vriende die daer waren
 Versament in goids namen
 Die hielden sijnen lichame,
3165Den heilighen ende den werden,
 Seuen daghe bouen der eerden
 Ende groeuenten ane den achden dach.
 Voele scone teyken men daer sach,
 Voele duere gauen men dae gaff
3170Doen hij gheleecht waert in sijn graff,
 Die heilighe ende die reyne,
 Ende by hem dat ghebeyne* +55r [p. 105] Dat hij van Tongheren° bracht.
 God sijns wale bedacht.
3175Ende sijnre ghesellen:
 Eyn duere decksele van pellen*
 Leechde der enghel ouer hon°
 Dat was eyn teyken, ichs seker ben,+
 Sijns groten gheystelijckes leuen
3180Dat hij daer om dus was verheuen.
  
 Die teyken waren loefsam.
 Doen men die meer vernam
 Doen quamen voele lude daer,
 Menghe heerlike scaer,
3185Doer ghenade ende doer goet
 Als het huden daechs noch doet.
 Alle die des gheroechten*
 Dat sij daer ghenade soechten
 Ghenade sij daer vonden.
3190Daer dede god inden stonden
 Mennich teyken ende ouch sent:
 Waren sij stomp* off blent
 Off douff, sieck off lam,
 Soe wie dat doen daer quam
3195Mit goeden gantsen gheloeue,
 Rasende ende doeue*,
 Die quamen by sinte Seruaes graff -
 God hon haer ghesonde* gaff,
 Die alsoe waren beraden
3200Dat sijs mit trouwen baden.
 Salich was sijn eynde ende sijn leuen°.
 Bidden wij god dat hij ons gheuen°
 Sulke gracie ende sulke lere -
 Die den heilighen predickere
3205Seruacium hier sande
 Van iherusalem vuten heiligen lande+
 Sinen volck in° lutteringhen -
 Dat hij des wille ghehinghen -
 Want der goede sinte Seruaes
3210Sijn neue ende dienstman was+55v
+56r [p. 106] Ende ons heeren reyne bode -
 Dat hij onse voerspreke* sij voer gode,
 Den Coninck van hiemelrike,
 Dat hij ons ghenadelike
3215Bedencken wille ende bescouwen;
 Dat wij sinte Seruaes trouwen
 Soe voele ghenyeten moeten
 Ende onse sonden soe gheboeten
 Ende alsoe beteren onse leuen
3220Dat ons god moet gheuen
 Sijne hulde ende sijn rike
 Ende vroude* ewelike
 Mit sijnen ghehoersamen.
 Dat gheschie ons allen! Amen!
  
3225Nu bidden wij den reynen bode,
 Sinte seruaes, dat hij te gode
 Wille bidden ynnentlike
 Voer sijnen dyenaer heynrike
 Die sijn leuen in Rymen° dichte
3230Ende den sen alsoe verlichte
 Ende den leeken luden leerde
 Ende gode daer mede eerde -
 Dien hij teynen heer hadde vercoren
 Menghen dach daer beuoren*:+
3235Daer om dat hijt te lieuer dede°;
 Ende ouch doer der Gravinnen° bede
 Van loen, sijnre lieuer vrouwen,
 Dies hoem bat mit trouwen
 Doer mynne want des luste haer;
3240Ende her hessel der Custenaer*°
 Dies heme vliteliken bat
 Ende sinte Seruaes houft stat
 Zyerde ende eernsteliken eerde
 Ende sijnen sen daer toe keerde
3245Soe hijt best mochte ghedoen.
 Nu loens hoem der gods soen°,
 Alle dies hem baden
 Ende hulpe daer toe daden,
 Ende allen dient° lieff was+56v [p. 107]3250Dien moet god ende sinte seruaes
 Verloessen ende ontbenden
 Van allen haren sonden
 Ende moet hare zielen gheuen
 Ruste ende ewich leuen. Amen.